ភ្នំពេញ ថ្ងៃទី២៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៤
ខ្ញុំជិតបញ្ចប់បេសកកម្មស្វែងរកការពិត ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស លើកទី១១របស់ខ្ញុំ សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលជាលើកទីពីរ ចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតរដ្ឋសភាជាតិ ត្រូវបានប្ររព្ធធ្វើឡើងនៅខែកក្តដា ឆ្នាំ២០១៣។ អ្វីដែលខ្ញុំមានបំណងដើម្បីធ្វើការបង្ហាញនោះ គឺការស្វែងយល់ និងគំនិតតាំងពីដំបូងរបស់ខ្ញុំ អំពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស នៅក្នុងប្រទេសនេះ ដោយសារតែជាបេសកកម្មចុងក្រោយរបស់ខ្ញុំ។ សេចក្តីសន្និដ្ឋាន និងការផ្តល់អនុសាសន៍ចុងក្រោយរបស់ខ្ញុំនឹងត្រូវបានរក្សាទុក នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្ញុំដែលខ្ញុំនឹងធ្វើបទបង្ហាញដល់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធមនុស្ស របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ នៅក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំនេះ។
នៅក្នុងអំឡុងពេលបេសកកម្មនេះ ខ្ញុំបានជួបជាមួយនឹង ឯកឧត្តម ស ខេង ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជារដ្ឋមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ និងជាប្រធានគណកម្មាធិការ សិទ្ធិមនុស្ស ឯកឧត្តម អឹម ឈុនលឹម ដែលជារដ្ឋមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ និងជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ ឯកឧត្តម អ៊ឹត សំហេង ជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួង ការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ ដែលជាសមាជិកជាន់ខ្ពស់របស់ ស្ថាប័នយុត្តិធម៌ លោក អភិបាលខេត្ត និង លោក អភិបាលរងខេត្ត ព្រះសីហនុ។ ខណៈពេលនៃបេសកកម្មពីមុនរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំក៏បានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងអ្នកពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗជាច្រើន នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ព្រមទាំងពលរដ្ឋធម្មតា ក្រុមយុវជន និងនិស្សិត អង្គការសង្គមស៊ីវិល ថ្នាក់ដឹកនាំបក្សប្រឆាំង ព្រមទាំងសមាជិកសហគមន៍អន្តរជាតិ រួមបញ្ចូលទាំងដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ និងក្រុមប្រទេសនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ខ្ញុំផងដែរបានទទួលគណប្រតិភូយ៉ាងច្រើន ដែលបានចូលមកដាក់ញ្ញត្តិរបស់ពួកគេដល់ខ្ញុំ។
ខ្ញុំអាចសម្រេចបាន នៅពេលនេះនូវសិទ្ធិមនុស្សបន្ថែមទៀត ដែលទាក់ទងនឹងអង្គការជាច្រើនទូទាំងវិសាលគមន៍ នៃសកម្មភាព និងវាស់ស្ទង់ស្ថានភាពសិទ្ធមនុស្ស នៅទូទាំងក្រុមប្រឹក្សាភិបាល រួមបញ្ចូលទាំងសិទ្ធិរបស់ស្រ្តី សិទ្ធិជនពិការ និងសិទ្ធិស្រីស្រឡាញ់ស្រី ខ្ទើយ អ្នកស្រឡាញ់ទាំងពីរភេទ និងអ្នកប្តូរភេទ និងសិទ្ធិរវាងភេទ។ ខ្ញុំផងដែរក៏អាច ធ្វើដំណើនៅខាងក្រៅទីក្រុងភ្នំពេញ និងមើលឃើញសម្រាប់ខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់នូវស្ថានភាពពិត របស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលទទួលរងផលប៉ះពាល់ ដោយឥទ្ធិពលនៃការសម្បទានដី និងការបណ្តេញចេញនៅក្នុងខេត្តកោះកុង និងខេត្តព្រះសីហនុ។
ជាដំបូងខ្ញុំសូមកោតសរសើដល់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា សម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការណ៍ដ៏មានប្រយោជន៍ និងវិជ្ជមាន ដែលបានពង្រីកដល់ខ្ញុំនៅក្នុងអំឡុងពេលនៃបេសកកម្មនេះ។ កិច្ចពិភាក្សាដែលខ្ញុំបានធ្វើ ជាមួយតំណាងរដ្ឋាភិបាល គឺជាការស្មោះត្រង់ ស្និទ្ធស្នាលរាក់ទាក់ និងជាការផ្តល់នូវពត៌មាន។
នៅក្នុងការវាយតម្លៃជារួមរបស់ខ្ញុំទៅលើការវិវត្តន៍ ចំពោះស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស ខ្ញុំកត់សម្គាល់ឃើញថា ភាពជឿនលឿន នៅក្នុងផ្នែកមួយចំនួន មាននៅក្នុងទិសដៅវិជ្ជមានជាទូទៅ ហើយខ្ញុំនៅតែបានបញ្ចុះបញ្ចូលឲ្យមានហេតុផល ដើម្បីសុទិដ្ឋិនិយម សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ដ៏យូរអង្វែងរបស់ជាតិ។ កិច្ចពិភាក្សា ដើម្បីដោះស្រាយភាពជាប់គាំងផ្នែកនយោបាយ រវាងរដ្ឋាភិបាល និងគណបក្សជំទាស់ ហាក់បីដូចជាកំពុងតែបន្តជាមួយនឹងទិដ្ឋភាព ដើម្បីបង្កើតបរិយាកាសអំណោយផលមួយ ដល់ការសន្មត់ដោយសមាជិកគណបក្សជំទាស់ទៅលើអាសនៈរបស់ពួកគេ នៅក្នុងរដ្ឋសភាជាតិ។ ចំនួនដ៏ច្រើននៃញ្ញត្តិដែលខ្ញុំទទួលបាន នៅក្នុងបេសកកម្មនិមួយៗ រួមបញ្ចូលទាំងវត្តមានមួយ ដែលបង្ហាញភស្តុតាងដល់ភាពចេះដឹងរបស់អ្នកបង្កើត នៅក្នុងចំណោមប្រជាជន ចំពោះសិទ្ធិមនុស្សរបស់ពួកគេ។ ជាការពិតណាស់ ប្រជាធិបតេយ្យ គឺជាកិច្ចពិភាក្សា ការជជែកពិភាក្សាគ្នា និងដំណោះស្រាយទៅលើផលប្រយោជន៍នៃការប្រគួតប្រជែង សម្រាប់អ្នកបង្កើតដ៏ល្អរបស់ប្រទេស។ ខ្ញុំសូមស្វាគមន៍ចំពោះការដោះលែងនេះ ទោះបីជាបានពន្យាពេលកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធធនាគារ ទៅលើជនដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងត្រូវបានគេឃុំឃាំងទាំង២៥នាក់ ទាក់ទងនឹងព្រឹត្តិការណ៍ កាលពីខែវិច្ឆការឆ្នាំ២០១៣ និងឆ្នាំ២០១៤។ ទោះបីជាយ៉ាងណា ស្ថានភាពជាទូទៅទំនងជាត្រូវបានបង្កើត ឲ្យមាននូវចន្លោះ ដើម្បីការជួបជុំគ្នាដោយសន្តិភាព និងការបញ្ចេញមតិ ហាក់បីដូចជា បានបង្រួបបង្រួមក្រោយពេលឧប្បត្តិហេតុអំពើហិង្សាដ៏អកុសលបំផុត នៃសប្តាហ៍ទីមួយ នៅក្នុងខែមករា ឆ្នាំ២០១៤។ នៅពេល ទៅទស្សនកិច្ចទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ដែលជានិម្មិតរូបនៃប្រជាធិបតេយ្យនោះ ខ្ញុំសោកស្តាយណាស់ ដោយបានឃើញទីលាននេះត្រូវបានហ៊ុំព័ទ្ធ ដោយរបងលួស ដោយរារាំងប្រជាពលរដ្ឋមិនឲ្យចូលទៅក្នុងទីនោះ និងមិនឲ្យបង្ហាញពីសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ និង មិនឲ្យមានការជួបជុំគ្នា។ វាបានផ្តល់នូវចំណាប់អារម្មណ៍មួយ ថាមានបំណងដាក់ប្រជាធិបតេយ្យ នៅក្នុងទ្រង់ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា ស្ថានភាពនេះនឹងត្រូវបានដោះស្រាយ ហើយថា សិទ្ធិស្របច្បាប់ ចំពោះការជួបជុំគ្នាដោយសន្តិវិធី រួមបញ្ចូលទាំង នៅឯទីលានប្រជាធិបតេយ្យ និងត្រូវបានដោះស្រាយយ៉ាងពេញទំហឹង និងឲ្យបានកាន់តែឆាប់រហ័ស ដើម្បីប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់គ្នា។
កំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌
របាយការណ៍ដ៏មានសារៈសំខាន់ដំបូង ដែលខ្ញុំបានដាក់បន្ទាប់ពីសន្មត់ពីគោលជំហររបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ សម្រាប់ប្រទេសនេះ ត្រូវបានគេផ្តោតយកចិត្តទុកដាក់លើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។ ការអនុម័តជាមូលដ្ឋានចំនួនបី ទៅលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌រួមគ្នាជាស្នូល នៃការផ្តល់អនុសាសន៍របស់ខ្ញុំ។ ហេតុដូច្នេះ ខ្ញុំសូមស្វាគមន៍ ចំពោះការអនុម័តច្បាប់គ្រឹះទាំងបី ដោយសភាទាំងពីរថ្នាក់។ ច្បាប់ទាំងនេះ មានចំនួនបញ្ញត្តិដែលត្រូវបានតាក់តែងឡើង ដើម្បីពង្រឹងយន្តការដែលទាក់ទងទៅនឹងការងាររបស់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ សម្រាប់ឧទារណ៍ ទាក់ទងទៅនឹងការគ្រប់គ្រងសំណុំរឿង។ បើទោះបីជាយ៉ាងណា ខ្ញុំមានការព្រួយបារម្ភ ចំពោះបញ្ញត្តិមួយចំនួន នៅក្នុងច្បាប់ទាំងនេះ ដែលធ្វើឲ្យខូចប្រយោជន៍ដល់ឯករាជ្យភាពរបស់ប្រព័ន្ធតុលាការ និងគោលនយោបាយក្នុងការបែងចែកអំណាច។ ឧទាហរណ៍ មានបញ្ញត្តិ សម្រាប់វត្តមានដ៏រឹងមាំ និងឥទ្ធិពលនៃប្រតិបត្តិការ នៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សាកំពូលរបស់អង្គចៅក្រម ដែលជាស្ថាប័នមួយដែលត្រូវបានគេទុកចិត្ត ទៅលើការត្រួតពិនិត្យជារួម និងការគ្រប់គ្រងទៅលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។ ខ្ញុំក៏មានការព្រួយបារម្ភផងដែរ ទៅលើចំនួននៃបញ្ញត្តិ ដែលផ្តល់នូវឥទ្ធិពលហួសហេតុ ទៅឲ្យក្រសួងយុត្តិធម៌ នៅក្នុងរឿងដែលទាក់ទងទៅនឹង សកម្មភាពផ្សេងៗទៀតរបស់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។ ចំណែកឯច្បាប់ទាំងបី ដូចដែលពួកគេឈរសព្វថ្ងៃនេះ ហាក់បីដូចជាធ្លាក់ចុះ មិនស៊ីសង្វាក់គ្នានឹងបទដ្ឋានអន្តរជាតិ ដែលខ្ញុំធ្វើការពិចារណា លើការអនុម័តច្បាប់ទាំងនេះ ជាជំហានដំបូងឆ្ពោះទៅរក កំណែទម្រង់បន្ថែមទៀត។ ដំណើរការនៃកំណែទម្រង់ គួរតែកំពុងបន្តនៅក្នុងប្រទេសណាមួយ។ ច្បាប់របស់ធម្មជាតិ កំពុងតែវិវត្តន៍ជារៀងរហូត ដោយច្បាប់ទាំងនេះអាច និងគួរតែត្រូវបានគេធ្វើវិសោធនកម្ម នៅពេលណាក៏ដោយដែលមានការខ្វះខាត។ ខ្ញុំសង្ឃឹមដោយស្មោះថាសមាជិករបស់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នឹងកាត់ផ្តាច់ នូវចំណងទាក់ទងរបស់ពួកគេ ជាមួយបក្សនយោបាយ ដែលមិនជាប់ទាក់ទង ទៅនឹងឯករាជ្យភាពរបស់ប្រព័ន្ធតុលាការ ហើយថារដ្ឋាភិបាលនឹងផ្តល់ឲ្យ នូវធនធានដែលចាំបាច់បន្ថែមទៀត សម្រាប់យន្តការថ្មី ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើង ដោយច្បាប់ថ្មីទាំងនេះ ដើម្បីធ្វើការឲ្យមានប្រសិទ្ធិភាព។ នៅក្នុងដំណើរការនេះ ខ្ញុំកត់សំគាល់ឃើញថា ថ្វីបើមានសំណើរដ៏ដែលៗ ពីសង្គមស៊ីវិល ដៃគូរអភិវឌ្ឍន៍ និងរួមបញ្ចូលទាំងខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់ផងដែរ ក៏រដ្ឋាភិបាលបានបាត់បង់នូវឪកាសមួយ ដើម្បីពិគ្រោះយោបល់ទៅលើប្រធានបទទាំងនេះ។ ការពិគ្រោះយោបល់បែបហ្នឹង គួរតែត្រូវបានដឹកនាំឲ្យមានការពង្រឹងមួយចំនួន ទៅលើសេចក្តីពង្រៀង ដែលនឹងបានលើកឡើងអំពីកង្វល់មួយចំនួន ដែលត្រូវបានបញ្ជាក់តាំងពីដើម។ កង្វះខាតនៃតម្លាភាព និងការចូលរួម អំពីការបរិយាយលំអិត ទៅលើច្បាប់ទាំងបី នៅក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នេះ ជាគំរូគួរឲ្យព្រួយបារម្ភ សម្រាប់ច្បាប់នានានៅពេលអនាគត។ រដ្ឋាភិបាលបានសំដែងពីបំណងក្នុងការអនុម័តច្បាប់មួយចំនួន ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់ការការពារសិទ្ធិមនុស្ស ដូចជាច្បាប់ស្តីពីសមាគមន៍ និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល និង ច្បាប់ស្តីពីទោសព្រហ្មទណ្ឌទាក់ទងនឹងការប្រើអ៊ិនធឺណេត។ នៅក្នុងន័យនេះ ខ្ញុំសូមជំរុញលើកទឹកចិត្តដល់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីធានាថាមានឪកាស សម្រាប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីបញ្ចេញទស្សនៈរបស់ខ្លួន ទៅលើសេចក្តីព្រៀងច្បាប់។
ការបោះឆ្នោត និងកំណែទម្រង់សភា
ភាពជាប់គាំងនយោបាយ ដែលបានធ្វើឲ្យរាំងស្ទះដល់ដំណើរការប្រទេសជាតិ អស់រយៈពេលមួយឆ្នាំដែលបន្តឲ្យក្លាយជាការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង ចំពោះខ្ញុំ ដោយសារតែមានផលប៉ះពាល់ ដោយផ្ទាល់ ដែលបង្កលើការអាស្រ័យផលផ្នែកសិទ្ធមនុស្ស នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
នៅក្នុងចំណោម ចំណាត់ការនៃការចរចារ រវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្រ្គោះជាតិកម្ពុជា ខ្ញុំកត់សំគាល់ឃើញថា ហាក់បីដូចជាមានបញ្ហាពីរសំខាន់ៗ៖ (១) កិច្ចព្រមព្រៀងក្នុងការបែងចែកអំណាចគ្នា នៅក្នុងតួនាទីមួយចំនួន និង (២) កំណែទម្រង់ទៅលើ គជប និងដំណើរការបោះឆ្នោតទាំងស្រុង។ បើទោះបីជាយ៉ាងណា ខ្ញុំមិនទាន់បានសិក្សានៅឡើយទេ អំពីកិច្ចពិភាក្សានានាទៅលើកំណែទម្រង់មូលដ្ឋានគ្រឹះរបស់សភា។ នៅលើប្រការដំបូង ខ្ញុំបានផ្តល់អនុសាសន៍តាំងពីដើមថា នីតិវិធីផ្ទៃក្នុងរបស់សភាជាទូទៅ និងរដ្ឋសភា ជាពិសេសគួរតែ ត្រូវបានកែលំអរ ដើម្បីជំរុញឲ្យមានយុត្តិធម៌ ឬស្មើភាពគ្នាក្នុងការបែងចែកអំណាច និងការទទួលខុសត្រូវ នៅក្នុងសកម្មភាពនានារបស់សភា និងជាពិសេស នៅក្នុងតួនាទីដឹកនាំ នៅក្នុងគណៈកម្មាការនានារបស់សភា។ ខ្ញុំទទួលស្គាល់ថា នៅក្នុងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ បក្សឈ្នះឆ្នោត គឺក្លាយទៅជាអ្នកដឹកនាំប្រទេស ខណៈនោះដែរក៏ត្រូវទទួលយកនូវទស្សនៈរបស់បក្សជំទាស់ផងដែរ។ ជាជាងសេចក្តីថ្លែងការណ៍នៃគោលការណ៍ ដូចដែលបញ្ហានេះកំពុងតែត្រូវបានលើកឡើង ពីសំណាក់គណបក្សពីរ ខ្ញុំចាត់ទុកថា វាអាស្រ័យទៅលើបក្សនយោបាយទាំងពីរទាំងស្រុង ដើម្បីព្រមព្រៀងគ្នា ទៅលើកិច្ចព្រមព្រៀងក្នុងការបែងចែកអំណាច ដែលអាចទទួលយកបានសម្រាប់ពួកគេ។
ប្រការទីពីរ ខ្ញុំត្រូវបានលើកទឹកចិត្ត ដោយទទួលយកនូវសនិទានភាព និងតម្រូវការកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោត នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្ញុំ ទៅលើប្រធានបទមួយ ពីសំណាក់គណបក្សទាំងពីរ គឺគណបក្សកំពុងកាន់អំណាច និងគណបក្សជំទាស់។ ខ្ញុំសូមស្វាគមន៍ចំពោះការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការទទួលខុសត្រូវលើការទាមទារដ៏អូសបន្លាយនេះ ដើម្បីឲ្យមានកំណែទម្រង់។ ខ្ញុំសប្បាយរីករាយ ដោយអនុសាសន៍ដែលខ្ញុំបានផ្តល់ជូន ពាក់ព័ន្ធនឹងកំណែទម្រង់បោះឆ្នោត ឥឡូវនេះបានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយនៃរបៀបវារៈរបស់ជាតិ ដោយរួមបញ្ចូលទាំង ការផ្តោតទៅលើស្ថានភាពឯករាជ្យរបស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ទៅលើគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ហើយថាកិច្ចពិភាក្សានយោបាយ កំពុងតែបន្ត។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថាបក្សទាំងពីរនឹងឈានទៅដល់ សេចក្តីសន្និដ្ឋានសមហេតុសមផល ដោយផ្អែកលើគោលការណ៍ច្បាស់លាស់ ជាជាងត្រូវបានគេណែនាំគ្រាន់តែ ដើម្បីភាពសក្តិសិទ្ធនៃលក្ខណៈបណ្តោះអាសន្នរបស់នយោបាយ។ នេះគឺជាឪកាស ដើម្បីអនុវត្តន៍កំណែទម្រង់ដ៏ទូលំទូលាយ នៃលក្ខណៈដ៏យូរអង្វែងដែលត្រូវបានជូនដំណឹង តាមលក្ខណៈនៃបទដ្ឋានអន្តរជាតិ ដើម្បីឲ្យស្ថានភាពចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតចុងក្រោយរបស់រដ្ឋសភា កាលពីខែកក្តដាឆ្នាំ២០១៣ នឹងមិនត្រឡប់ដូចមុនឡើយ។ ខ្ញុំនៅតែសង្ឃឹមយ៉ាងពេញទំហឹងថា កិច្ចពិភាក្សាអំពីការជ្រើសរើស សមាជិក គជប នឹងត្រូវបានធ្វើតាមមធ្យោបាយតម្លាភាព និងស្ថិតនៅក្នុងការពិគ្រោះយោបល់ជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់។
នៅពេលជាមួយគ្នានេះដែរ កំណែទម្រង់ក្នុងការបោះឆ្នោត មិនត្រូវបានបង្ខាំងចំពោះការតែងតាំងសមាជិករបស់ គជប ឡើយ។ ខ្ញុំគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹងចំពោះការបង្កើតប្រព័ន្ធត្រឹមត្រូវថ្មីមួយ ដើម្បីចុះឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោត ដែលនៅតែមានសារៈសំខាន់ ដើម្បីអនុវត្តន៍ សិទ្ធិក្នុងការបោះឆ្នោត។ យន្តការកាន់តែអព្យាក្រិត និងមានតម្លាភាព ដើម្បីដោះស្រាយពីការបោះឆ្នោត ដែលទាក់ទងទៅនឹងបណ្តឹងជាច្រើន នឹងបង្កើនទំនុកចិត្ត នៅក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោត។ កំណែទម្រង់របស់ គជប ផងដែរគួរតែរួមបញ្ចូលទាំងការត្រួតពិនិត្យឡើងវិញ ទៅលើរចនាសម្ព័ន្ធ តួនាទី និងសកម្មភាពរបស់ខ្លួន។ តម្លៃនៃការអនុវត្តន៍បែបហ្នឹងនឹងក្លាយទៅជាផ្នែកមួយ ដែលផ្អែកទៅលើ ថាតើវាត្រូវបានអនុវត្តន៍ដោយរបៀបម៉េច និងនៅពេលណា។ ហេតុដូច្នេះ ខ្ញុំសូមផ្តល់អនុសាសន៍ ឲ្យភាគីដែលពាក់ព័ន្ធធ្វើផែនការឲ្យបានច្បាស់លាស់ និងឲ្យបានទាន់ពេលវេលា។
ខណៈពេលធ្វើការកត់សំគាល់ បរិយាកាសក្នុងការបន្តកិច្ចចរចារ រវាងគណបក្សកំពុងកាន់អំណាច និងគណបក្សជំទាស់ ខ្ញុំមានទស្សនៈក្នុងការកំណែទម្រង់សភាដ៏ឆាប់រហ័ស ដូចដែលមានសេចក្តីពិស្តារ នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្ញុំ ទៅលើប្រធានបទដ៏មានសារៈសំខាន់ ដើម្បីជួយឲ្យបក្សប្រឆាំងអាច ធ្វើការនៅក្នុងតួនាទីដ៏មានអត្ថន័យ ខណៈខ្លួនជាបក្សជំទាស់ នៅក្នុងសភា។ លក្ខណៈសម្បត្តិនៃការពិត ថាខ្លួនគឺជាបក្សកំពុងកាន់អំណាច គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងរដ្ឋាភិបាលរបស់ខ្លួន ត្រូវមានការទទួលខុសត្រូវឲ្យបានខ្ពស់ ដើម្បីបង្ហាញឲ្យឃើញពីភាពបត់បែនអតិបរមា ក្នុងភាពជាអ្នកដឹកនាំ និង ភាពប្រាកដប្រជា និងទទួលយកនូវការទាមទារ ដើម្បីកំណែទម្រង់ ដើម្បីធានាបាននូវដំណើរការដ៏រលូន នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅក្នុងប្រទេសនេះ។
គណបក្សជំទាស់ គឺគណបក្សសង្រ្គោះជាតិកម្ពុជា ផងដែរត្រូវតែមានហេតុផល និងប្រាកដនិយម នៅក្នុងវិធីសាស្រ្តរបស់ខ្លួនក្នុងការចរចារ និងជំរុញឲ្យមានការអត់អោន និងទំនាក់ទំនងក្នុងការប្រគួតប្រជែងដោយគ្មានការខ្វែងគំនិតគ្នា នៅក្នុងសង្គមដ៏ស្មុគស្មាញ។ ប្រសិទ្ធភាពរបស់សភានៃមុខងារ ក្នុងការផ្តល់ឲ្យនូវសម្លេងដ៏ច្រើន ចំពោះការទាមទារក្នុងសង្គម និង ប្រសិទ្ធភាពដើម្បីប្រតិបត្តិការទទួលខុសត្រូវ គឺជាការតំណាងឲ្យនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដ៏បវរ។ សម្រាប់រឿងដែលត្រូវកើតឡើង គឺសមាជិករបស់សភាត្រូវតែចូលទៅក្នុងដំណើរការ ដើម្បីក្រុមអ្នកគាំទ្ររបស់ពួកគេ និងដើម្បីអាចលើកកម្ពស់ផលប្រយោជន៍របស់ពួកគេផងដែរ។ ពួកគេត្រូវតែអាចបំពេញនូវតួនាទីរបស់ខ្លួន មិនត្រឹមតែជាសមាជិករបស់បក្សតែប៉ុន្នោះទេ ប៉ុន្តែក្នុងនាមជាបុគ្គលផងដែរ។ គណៈកម្មាការរបស់សភា ត្រូវតែវាយតម្លៃនូវតួនាទីរបស់ខ្លួន នៅក្នុងការត្រួតពិនិត្យឡើងវិញក្នុងការអនុឡោមទៅតាមច្បាប់ក្នុងស្រុក ជាមួយនឹងបទដ្ឋានអន្តរជាតិ និងត្រួតពិនិត្យជាទៀងទាត់នូវបទបញ្ញត្តិរបស់រដ្ឋាភិបាល និងការអនុវត្តន៍នានាប្រឆាំងទៅនឹង វិសាលភាពនៃច្បាប់ដើម ដែលគេមានគោលបំណងផ្តល់ឲ្យនូវប្រសិទ្ធិភាព។ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យអាចដំណើរការយ៉ាងល្អ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប្រសិនបើអ្នកទាំងអស់គ្នា មានការយកចិត្តទុកដាក់លើអ្វីដែលសមនឹងទទួលបាន ចំពោះសិទ្ធិរបស់អ្នកដទៃ នៅពេលដែលមានការអះអាង និងមានការអនុវត្តនូវសិទ្ធរបស់ពួកគេដោយផ្ទាល់។
កំណែទម្រង់នៃក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ
នៅពេលធ្វើវិសោធនកម្មធម្មនុញ ជាមួយទិដ្ឋភាពដែលយកចិត្តទុកដាក់លើកំណែទម្រង់នៃ គជប ខ្ញុំជំរុញលើកទឹកចិត្តបក្សនយោបាយទាំងពីរ ឲ្យប្រើប្រាស់ឪកាស ដើម្បីពិចារណាផងដែរទៅលើកំណែទម្រង់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ដើម្បីធ្វើឲ្យវាមានឯករាជ្យពិតប្រាកដ និងមិនមែនបក្សនិយម។ ការងារនេះពិតជាមានសារៈសំខាន់ សម្រាប់ស្ថាប័ននេះ ដើម្បីទាមទារទំនុកចិត្ត និងការគោរពពីសំណាក់ប្រជាជនទាំងអស់ ដែលមានសារៈប្រយោជន៍ សម្រាប់ភាពចាំបាច់របស់ជាតិ ដូចជាការស្វែងរកផ្លូវដោះស្រាយ ជម្លោះបោះឆ្នោត និងការបកស្រាយទៅលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ រួមបញ្ចូលទាំងស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស នៅក្នុងនីតិកម្មធម្មនុញ្ញរបស់កម្ពុជា។
សិទ្ធិលើដីធ្លី
នៅក្នុងអំឡុងពេលបេសកកម្មបច្ចុប្បន្នរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំបានប្ររព្ធធ្វើកិច្ចប្រជុំមួយ ជាមួយនឹងរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់។ ខ្ញុំសូមស្វាគមន៍យ៉ាងកក់ក្តៅ ទៅលើដំណើរការដែលត្រូវបានធ្វើឡើង ដោយរដ្ឋាភិបាល នៅក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍គោលនយោបាយ ដែលទាក់ទងនឹងសិទ្ធិដីធ្លី រួមបញ្ចូលទាំង គោលនយោបាយលំនៅដ្ឋានរបស់ជាតិ ដែលជាក្រដាសសមួយសន្លឹក ស្តីពីគោលនយោបាយដីធ្លី និងពង្រៀងលើច្បាប់ស្តីពីការវាយតម្លៃ ផលបះពាល់បរិស្ថាន។ ការផ្តួចផ្តើមដែលត្រូវបានផ្តួចផ្តើមឡើងទាំងនេះ ប្រសិនបើបានអនុវត្តន៍យ៉ាងល្អ និងមានលក្ខណៈយូរអង្វែង ក្នុងការលើកឡើងពីបណ្តឹងដ៏ច្រើន ដែលខ្ញុំបានទទួលពីបុគ្គល និងសហគមន៍ជាច្រើន។ បើទោះបីជាយ៉ាងណា ខ្ញុំនៅតែមានការព្រួយបារម្ភ អំពីបញ្ហាតម្លាភាព និងការទទួលខុសត្រូវ និងអវត្តមាននៃយន្តការដោះស្រាយជម្លោះដ៏មានប្រសិទ្ធភាពដែលត្រូវបានផ្សាភ្ជាប់ ជាមួយនឹងសេចក្តីបង្គាប់លេខ០០១ និងការរៀបចំប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លី។ ខ្ញុំមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង ដោយទទួលបាននូវរបាយការណ៍ដ៏ច្រើន អំពីការបណ្តេញចេញដោយហិង្សា ដែលត្រូវបានធ្វើឡើង នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៤ ដោយរួមបញ្ចូលទាំង ការរំលោភបំពានផ្នែករាងកាយ និងការដុត និងសកម្មភាពឈូសឆាយផ្ទះ។ ពួកគេបកស្រាយបំភ្លឺពីតម្រូវការជាបន្ទាន់ សម្រាប់គោលនយោបាយតាំងទីលំនៅថ្មីរបស់ជាតិ ដែលដាក់កម្រិតយ៉ាងត្រឹមត្រូវលើការបណ្តេញចេញ និងដំណើរការតាំងទីលំនៅថ្មី និងធ្វើការត្រួតពិនិត្យឡើងវិញ អំពីរបៀបដែលរដ្ឋាភិបាលដោះស្រាយ ជាមួយក្រុមគ្រួសារក្រីក្រដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ រស់នៅលើដីរដ្ឋ រួមបញ្ចូលទាំង អ្នកដែលមិនអាចផ្តល់នូវភស្តុតាង អំពីការអះអាងនានារបស់ពួកគេ។ ជម្លោះដីធ្លីដែលបន្តដ៏យូរអង្វែងជាច្រើនផ្សេងទៀត នៅតែមិនបានដោះស្រាយ រួមបញ្ចូលទាំងតំបន់បឹងកក់ និងតំបន់បុរីកីឡា នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ស្រែអំបិល និងបទម្យសាគរ នៅខេត្តកោះកុង ស្ពានចេះ នៅខេត្តព្រះសីហនុ នៅឯត្រមួង ក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំ នៅក្សេម ក្នុងខេត្តក្រចេះ នៅឡពាង ក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង និងនៅស្ទឹងកាច់ ក្នុងខេត្តប៉ៃលិន ដោយមានអ្នកតំណាងរបស់ពួកគេបានដាក់ញ្ញត្តិមកខ្ញុំ នៅក្នុងអំឡុងពេល នៃបេសកកម្មនេះ។
ខ្ញុំសូមស្វាគមន៍ នូវពត៌មានដែលថាការផ្អាកបណ្តោះអាសន្ន ចំពោះដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនឹងនៅតែកើតមាន។ វាគួរតែបន្តរហូតដល់មានគោលនយោបាយ ដែលលើកឡើងពីផលប៉ះពាល់សិទ្ធិមនុស្សតាមរយៈការសម្បទានបែបហ្នឹង ត្រូវបានអនុវត្តន៍យ៉ាងត្រឹមត្រូវ។ កិច្ចប្រតិបត្តិការមួយចំនួន ដែលខ្ញុំបានធ្វើជាមួយនឹងសហគមន៍ដែលទទួលរងផលប៉ះពាល់ ដោយការសម្បទានដី នាំឲ្យខ្ញុំជឿថា ការគ្រប់គ្រងលើការសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច មិនត្រូវបានដោះស្រាយឲ្យបានល្អឡើយ នៅក្នុងប្រទេសនេះ ហើយថាមនុស្សធម្មតាជាច្រើនជំនាន់ ត្រូវបានគេបង្កឲ្យរងគ្រោះ ដោយឥតប្រយោជន៍។ សូម្បីតែ នៅពេលជំនាន់ក្រុមមេដឹកនាំបច្ចុប្បន្ននេះនឹងត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរក៏ដោយ ផលប៉ះពាល់លើសេដ្ឋកិច្ច និងការសម្បទានដីផ្សេងៗនឹងបន្តឲ្យមានការថ្នាំងថ្នាក់ចិត្ត។ ខ្ញុំមិនទាន់ឃើញមានការសិក្សាដ៏ទូលំទូលាយ និងគួរឲ្យជឿទុកចិត្តនៅឡើយទេ អំពីការស្នើសុំឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ នៃប្រទេសនេះបានទទួលផល ពីការសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចនេះ។ ដំណើរប៉ះទង្កិច និងការតស៊ូដ៏អង់អាច ដើម្បីយុត្តិធម៌សម្រាប់មនុស្សសមញ្ញ ដែលត្រូវបានទទួលរងផលប៉ះពាល់ ដោយការទន្រ្ទានដណ្តើមដីធ្លី ត្រូវបានបញ្ជាក់ប្រាប់រួចមកហើយ។
សិទ្ធិការងារ
ខ្ញុំអាចធ្វើការនៅពេលនេះ ជាមួយផ្នែកដ៏ទូលាយនៃភាគីពាក់ព័ន្ធ ដែលធ្វើការនៅក្នុងមុខតំណែងទាក់ទងទៅនឹងឧស្សាហកម្ម ដែលជាប្រភពដ៏សំខាន់ នៃការខ្វែងគំនិតគ្នា ការប្រឈមមុខដាក់គ្នា និងមានអំពើហិង្សា នៅក្នុងរយៈពេលថ្មីៗកន្លងទៅនេះ។ ជំនួបប្រជុំរបស់ខ្ញុំជាមួយ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការងារ អ្នកតំណាងរបស់សហជីពកម្មករ អ្នកទិញ ព្រមទាំងអ្នកតំណាងរបស់អ្នកគ្រប់គ្រងរោងចក្រ និងអ្នកតំណាងម្ចាស់រោងចក្រ ដូចជាសមាគមន៍រោងចក្រកាត់ដេរកម្ពុជា ព្រមទាំងសហព័ន្ធនិយោជក់ និងសមាគមន៍ពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជាក៏មានវត្តមានផងដែរ។ ខ្ញុំរីករាយដោយកត់សម្គាល់ឃើញថា ការមូលមតិគ្នាកំពុងតែមានការផុសផុលឡើង នៅក្នុងចំណោមតួរអង្គសំខាន់ៗ នៅក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម ស្តីពីនីតិវិធី និងលក្ខណៈវិន្និច្ឆ័យ ដែលត្រូវបានស្នើសុំឲ្យកំណត់ប្រាក់ឈ្នួលអប្បរមា។ ខណៈនេះដែរ សម្រាប់ភាគីរដ្ឋ ចំពោះកតិការសញ្ញាអន្តរជាតិ ស្តីពីសិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងវប្បធម៌ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវតែធ្វើការ ដើម្បីធានាថាប្រាក់ឈ្នួលអប្បរមារបស់ជាតិ ត្រូវបានកំណត់នៅក្នុងកម្រិតគ្រប់គ្រាន់ ដែលផ្តល់ឲ្យកម្មករ និងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេ ជាមួយនឹងស្តង់ដារនៃការរស់នៅដ៏សមរម្យមួយ។
នៅក្នុងទំនាក់ទំនងរបស់ខ្ញុំ ជាមួយនឹងភាគីពាក់ព័ន្ធនានា ស្តីពីបញ្ហាការងារ ខ្ញុំមានការព្រួយបារម្ភ ដោយឮថាកម្មករមួយចំនួន និងមេដឹកនាំសហជីពកម្មករ បានប្រឈមទៅនឹងការគំរាមកំហែង និងសកម្មភាពនៃការបំភិតបំភ័យ ជាលទ្ធផលមួយនៃការជាប់ពាក់ព័ន្ធរបស់ពួកគេ នៅក្នុងសកម្មភាពឧស្សាហកម្ម។ នៅក្នុងន័យនេះ ខ្ញុំខ្លាចក្រែងតែមានការបំផុសឡើងអោយមានការភិតភ័យខាងផ្នែកតុលាការ ទៅលើសកម្មជនរបស់សហជីព កាលពីខែមេសា និងខែឧសភា ដែលរួមបញ្ចូលទាំងការចាប់ខ្លួន នៅខេត្តកណ្តាល ខេត្តកំពង់ស្ពឺ និងខេត្តតាកែវ ព្រមទាំងការកម្រិតឲ្យបង់ពន្ធទៅលើកិច្ចសន្យាធានាឲ្យនៅក្រៅឃុំ ដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក ដែលមានចំនួន $២៥០០០ នៅក្នុងករណីប្រឆាំងទៅនឹង លោក អាត ធន់ ដែលជាមេដឹកនាំសហជីពឯករាជ្យដ៏ធំបំផុត របស់ប្រទេសនេះ ដែលត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ពីបទញុះញុង។ លើសពីនេះទៅទៀត ចំណែកឯខ្ញុំក៏សប្បាយរីករាយ ដោយឃើញថាបុគ្គលទាំង២៥រូបដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងត្រូវបានកាត់ទោស នៅក្នុងទំនាក់ទំនងនៃព្រឹត្តិការណ៍នៅខែវិច្ឆិការ ថ្ងៃទី១២ ឆ្នាំ២០១៣ និងថ្ងៃទី២/៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៤ ត្រូវបានគេដោះលែងវិញ ដែលខ្ញុំត្រូវបានយាយីចំពោះការផ្តន្ទាទោសបទព្រហ្មទណ្ឌ ប្រឆាំងទៅនឹងបុគ្គលទាំងនេះ ដោយមិនមានភស្តុតាង គួរឲ្យជឿទុកចិត្តបន្ទាប់ពីសវនាការ ដោយយោងទៅតាមអ្នកសង្កេតការណ៍ឯករាជ្យជាច្រើន ថាមិនបានអនុវត្តន៍តាមបទដ្ឋានសវនាការយុត្តិធម៌តាមលក្ខណះអន្តរជាតិឡើយ ហើយសំណុំរឿងជាច្រើន បានដំណើរការប្រឆាំងទៅនឹងក្រុមបុគ្គលដែលមិនបានធ្វើអ្វីសោះ ជាជាងការអនុវត្តន៍សិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់ពួកគេ ដើម្បីទាមទារនូវសេរីភាព ក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងការជួបជុំគ្នា។ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាល និងភាគីពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗទៀត ឲ្យចាត់វិធានការចាំបាច់មួយ ដើម្បីធានាថាសិទ្ធិរបស់សហជីព របស់កម្មករ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគេគោរពយ៉ាងពេញទំហឹង ហើយថាសហជីពកម្មករអាចនឹងអនុវត្តន៍សកម្មភាពរបស់ពួកគេបាន នៅក្នុងបរិយាកាសសេរីដោយគ្មានការបំភិតបំភ័យ និងហានិភ័យ ចំពោះសន្តិសុខផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេឡើយ។ នៅក្នុងន័យនេះ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីឲ្យធានាថាច្បាប់នានា ស្តីពីសហជីពកម្មករ ដែលត្រូវបានអនុម័តនឹងជួយលើកកម្ពស់ដល់សិទ្ធិ ដើម្បីសេរីភាពរបស់សមាគមន៍កម្មករ ជាជាងដាក់កម្រិតដល់ពួកគេ។ ខ្ញុំបានលើកទឹកចិត្ត តាមដំណើរការពិគ្រោះយោបល់ ឲ្យរដ្ឋាភិបាលបន្តជាមួយនឹងសេចក្តីព្រៀងច្បាប់នេះ និងតាមរយៈ ការធានារបស់ ឯកឧត្តមរដ្ឋមន្រ្តី អ៊ឹត សំហេង ជាមួយខ្ញុំ ថាច្បាប់នេះនឹងមាននៅក្នុងការអនុឡោមនេះទាំងស្រុង ជាមួយនឹងអនុសញ្ញារបស់អង្គការពលកម្មអន្តរជាតិ និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់កម្ពុជា។ វាបង្ហាញខ្ញុំថាមានការចាំបាច់ សម្រាប់ការកែតម្រូវដ៏សំខាន់ ទៅលើសេចក្តីពង្រៀងនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ក្នុងគោលបំណងដើម្បី ធានានូវការអនុឡោមបែបហ្នឹង។ ខ្ញុំបញ្ជាក់ពីសារៈសំខាន់នៃការពិគ្រោះយោបល់ ដែលរួមបញ្ចូលគ្នា និងមានអត្ថន័យ ចំពោះពង្រៀងច្បាប់នេះ។
លំហរលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
ខ្ញុំមានការព្រួយបារម្ភ ដែលមើលឃើញលំហរប្រជាធិបតេយ្យ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ធ្លាក់ចុះចាប់តាំងពីដំណើរទស្សនកិច្ចចុងក្រោយរបស់ខ្ញុំ កាលពីខែមករា។ របាំងផ្លូវទីលានប្រជាធិបតេយ្យ មិនមានយុត្តិកម្មទៅតាមច្បាប់ឡើយ ហើយមានឥទ្ធិពលបន្លាចទៅលើសិទ្ធជាមូលដ្ឋាន នៃសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងការជួបជុំគ្នា របស់ប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់។ នៅក្នុងសេចក្តីសន្និដ្ឋាន នៃដំណើរទស្សនកិច្ចបច្ចុប្បន្នរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំនៅតែមិនច្បាស់ ដោយសារតែមានការអូសបន្លាយ ឬបើមិនអញ្ចឹងទេ មានការហាមប្រាមទៅលើការធ្វើបាតុកម្ម និងការអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាល ឲ្យប្រកាសជាសាធារណៈថាបម្រាមដែលរដ្ឋាភិបាលបានប្រកាស កាលពីដើមខែមករា ដែលមិនមានយុត្តិកម្មទៅតាមច្បាប់ គឺមិនមានតទៅទៀតឡើយ។ ម៉្យាងវិញទៀត ខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាល ឲ្យបោះពុម្ពផ្សាយលទ្ធផលនៃការស៊ើបអង្កេត នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៣ ថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិការ ឆ្នាំ២០១៣ និងថ្ងៃទី៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៤ ដែលនាំឲ្យមានអ្នកស្លាប់៧នាក់ និងរងរបួសជាច្រើននាក់ និងមានការបាត់ខ្លួនអនីតិជនម្នាក់។ នៅក្នុងន័យចុងក្រោយនេះ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាល ឲ្យពន្យល់ពីវិធានការ ដើម្បីស៊ើបអង្កើតទៅលើការបាត់ខ្លួនរបស់ក្មេងប្រុសម្នាក់នេះ ដែលត្រូវបានគេឃើញនៅពេលចុងក្រោយថាមានឈាមហូរ ចេញពីរបួសដែលត្រូវនឹងគ្រាប់កាំភ្លើង ចំដើមទ្រូង នៅឯផ្លូវវេងស្រេង កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែមករា។
លើសពីនេះទៅទៀត ខ្ញុំធ្វើការកត់សំគាល់ ទៅលើផែនការនៃនីតិបញ្ញត្តិ ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់លំហរនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ក្រុមអ្នកតំណាងសង្គមស៊ីវិល បានពន្យល់ការព្រួយបារម្ភរបស់ពួកគេមកខ្ញុំ នៅក្នុងទំនាក់ទំនង ទៅលើសេចក្តីព្រៀងច្បាប់ ស្តីពីបទព្រហ្មទណ្ឌតាមរយៈការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណេត និងពង្រៀងច្បាប់ស្តីពីសមាគមន៍ និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល។ ច្បាប់ណាមួយដែលដាក់កម្រិតមកលើសេរីភាព តាមរយៈប្រព័ន្ធអនឡាញ និងការបង្កើត និងប្រតិបត្តិការរបស់សមាគមន៍ និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលផ្សេងៗ គឺជាការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង សម្រាប់សង្គមស៊ីវិល។ ការព្រួយបារម្ភទាំងនេះ ត្រូវបានគេធ្វើឲ្យកាន់តែយ៉ាប់ឡើង ដោយការបរាជ័យរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការផ្តល់ពត៌មាន ដូចគ្នាទៅនឹងមាតិការ និងស្ថានភាពរបស់ពង្រៀងទាំងនេះ និងពេលវេលាដែលត្រូវបានគេរំពឹងទុក ដើម្បីធ្វើការអនុម័ត ចូលទៅក្នុងច្បាប់។ ខ្ញុំបានឆ្លៀតឪកាសនេះ ដើម្បីធ្វើការពិភាក្សាទៅលើពង្រៀងច្បាប់ទាំងពីរ ជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាល។ ខ្ញុំមានបំណងចង់បង្ហាញពីសិទ្ធិរបស់សាធារណៈជន រួមបញ្ចូលទាំង សមាជិករបស់សង្គមស៊ីវិល ដើម្បីចូលរួម នៅក្នុងដំណើរការនីតិបញ្ញត្តិ។
ស្ថាប័នសិទ្ធិមនុស្សថ្នាក់ជាតិឯករាជ្យ
វិធីសាស្រ្តដែលខ្ញុំបានយកមកចែកលំលែក នៅក្នុងអាណត្តិរបស់ខ្ញុំ មានការវាយតម្លៃជាលើកដំបូង និងមានសារៈសំខាន់ ទៅលើភាពសក្តិសិទ្ធិរបស់ស្ថាប័នរដ្ឋ ក្នុងការលើកកម្ពស់ និងការពារសិទ្ធិមនុស្ស នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ មានការផ្តោតមកលើរបាយការណ៍ដំបូងដ៏មានសារៈសំខាន់របស់ខ្ញុំ។ នៅក្នុងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលដើរតួនាទីយ៉ាងល្អ ប្រសិនបើប្រជាពលរដ្ឋមានសារទុក្ខ ពួកគេនឹងដំណើរការវាទៅកាន់តុលាការ។ បើទោះបីជាយ៉ាងណា នៅលើមូលដ្ឋាននៃចំណេះដឹង ដែលខ្ញុំទទួលបាន ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ហាក់បីដូចជាមិនបានទាមទារការគោរព ឬទំនុកចិត្តពីប្រជាជននោះទេ។ សម្រាប់មនុស្សសមញ្ញភាគច្រើន តម្លៃនៃការដំណើរការទៅតុលាការ គឺមានតម្លៃថ្លៃហួសដោយត្រូវបានគេហាមប្រាម។ ក្រុមមនុស្សដែលបានបាត់បង់នូវឪកាសនេះ ផងដែរក៏បានប្រាប់ខ្ញុំ ពីអ្វីដែលពួកគេត្រូវបានគេរើសអើង ពីសំណាក់ស្ថាប័នជាច្រើន ដែលគួរតែការពារ និងគាំទ្រសិទ្ធិរបស់ពួកគេ។ បន្ទាប់ពីធ្វើការត្រួតពិនិត្យ ទៅលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ក្រោយមកខ្ញុំក៏បានងាកមកមើលប្រសិទ្ធភាពរបស់សភា និងសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន ដែលតំណាងឲ្យស្ថាប័នរបស់ខ្លួន។ ការរកឃើញរបស់ខ្ញុំ គឺថាមានទំនាក់ទំនងតិចតួចណាស់ រវាងសមាជិករបស់សភា និងប្រជាពលរដ្ឋ។ នៅក្នុងដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ប្រជាពលរដ្ឋអាចនាំយកនូវសារទុក្ខរបស់ពួកគេ ទៅកាន់តុលាការ ឬក៏ទៅកាន់សមាជិកសភាក៏បាន និងធ្វើការស្នើសុំឲ្យជួយ។ បើទោះបីជាយ៉ាងណា នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា សមាជិករបស់សភា មិនអាចនឹងធ្វើការទទួលខុសត្រូវបានឡើយ ហេតុដូច្នេះហើយ មិនអាចជាតំណាងឲ្យផលប្រយោជន៍របស់ពួកគេបានឡើយ។ ហេតុដូច្នេះ ខ្ញុំបានតាមដានរបាយការណ៍ ស្តីពីកំណែទម្រង់របស់សភា ជាមួយនឹងរបាយការណ៍មួយ ស្តីពីកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោត។ នៅក្នុងរបាយការណ៍នីមួយៗទាំងនេះ ខ្ញុំបានចង្អុរបង្ហាញពីកង្វះខាត ត្រង់កន្លែងដែលពួកគេមាន និងបានផ្តល់នូវអនុសាសន៍ ដើម្បីកំណែទម្រង់ សម្រាប់ស្ថាប័នទាំងនេះ។
ខ្ញុំចូលមកដើម្បីឲ្យដឹងថាការបរាជ័យ របស់ស្ថាប័នរដ្ឋក្នុងការគាំទ្រដល់សិទ្ធិរបស់ប្រជាជន គឺជាហេតុផលដែល អ្នកទាំងអស់គ្នានៃបេសកកម្មរបស់ខ្ញុំ រួមមានប្រជាពលរដ្ឋសមញ្ញដែលចូលមកជួបខ្ញុំ ដោយមានការចាំបាច់ខ្លាំង ដើម្បីបង្ហាញពីស្ថានភាពរបស់ពួកគេ និងដាក់ញត្តិមកខ្ញុំ ដើម្បីសុំជំនួយ។ នេះគឺជាហេតុផលផងដែរ ដែលប្រជាពលរដ្ឋបានប្រមូលផ្តុំគ្នា និងយកញត្តិដោយផ្ទាល់ មកដល់គេហដ្ឋានរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី អង្គការសហប្រជាជាតិ និងបណ្តាស្ថានទូតនានា ហើយថាវាក៏ជាហេតុផលដែលនាំឲ្យ ពួកគេយកញត្តិដង្ហែរតាមដងផ្លូវ ដើម្បីបង្ហាញសាធារណជនពីសារទុក្ខរបស់ពួកគេ។
នៅក្នុងបរិបទនេះ ខ្ញុំគិតថាវាដល់ពេល ដើម្បីធ្វើការស៊ើបអង្កេតទៅលើភាពចាំបាច់ ឬការប៉ងប្រាថ្នាទៅលើការបង្កើតស្ថាប័នសិទ្ធិមនុស្សរបស់ជាតិដ៏ឯករាជ្យមួយ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ខ្ញុំបានពិនិត្យមើលឃើញនូវកម្រិតដ៏ទូលំទូលាយ នៃភាគីពាក់ព័ន្ធ នៅក្នុងអំឡុងបេសកកម្មរបស់ខ្ញុំ កាលពីដើមឆ្នាំនេះ ព្រមទាំងបេសកកម្មនាពេលបច្ចុប្បន្ន ដែលជាលទ្ធភាពក្នុងការបង្កើតស្ថាប័នសិទ្ធិមនុស្សថ្នាក់ជាតិឯករាជ្យ ដែលអាចពង្រីកនូវវិសាលភាពរបស់សិទ្ធ ដោយដើរតួនាទីជាចំណុចបង្កោល ដើម្បីភាពជោគជ័យទៅលើសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលបង្កើតអនុសាសន៍នៃគោលនយោបាយ ដល់រដ្ឋាភិបាល និងការគាំពារ ព្រមទាំងការពារសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលមានអំណាចក្នុងការស៊ើបអង្កេត ទៅលើសំណុំរឿងផ្សេងៗស្តីពីការបំពានលើសិទ្ធិមនុស្ស។ ខណៈពេលនោះហាក់បីដូចជាមានការឯកភាពគ្នាដែលត្រូវចែករំលែកយ៉ាងទូលំទូលាយ ទៅលើភាពចាំបាច់ សម្រាប់យន្តការបែបហ្នឹង នៅក្នុងប្រទេសនេះ ដោយការព្រួយបារម្ភត្រូវបានបញ្ជាក់ នៅក្នុងត្រីមាសនីមួយៗ ស្តីពីថាតើវាអាចទៅរួចឬទេ នៅក្រោមលក្ខខ័ណ្ឌនយោបាយនាពេលបច្ចុប្បន្ន ដើម្បីបង្កើតគណៈកម្មាការសិទ្ធមនុស្សឯករាជ្យរបស់ជាតិ និង/ឬ តែងតាំងមនុស្សត្រឹមត្រូវ ជាមួយនឹងសារតាំងដែលតម្រូវអោយមាន ដើម្បីធ្វើការជាសមាជិករបស់គណកម្មការមួយនេះ។ ប្រជាពលរដ្ឋបាននិយាយមកកាន់ខ្ញុំថា៖ “យើងមិនអាចនាំសារទុក្ខទៅកាន់តុលាការ សភា ឬរដ្ឋាភិបាលបានទេ។ ប្រព័ន្ធនេះបានបែកបាក់អស់ហើយ។ ប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលសាធារណៈ មិនបានធ្វើការទៅតាមតួនាទីទេ។ យើងពិតជាត្រូវការគណកម្មការបែបនេះ ដើម្បីទាញស្ថាប័នសាធារណៈនានា ឲ្យមានការទទួលខុសត្រូវ។ ប៉ុន្តែ វាមានអំពើពុករលួយ មិនមានឯករាជ្យភាពទៅលើស្ថាប័នទាំងនោះឡើយ ដែលស្ថាប័នថ្មីនឹងដូចគ្នាទៅនឹងស្ថាប័នដ៏ទៃៗ ដែលយើងមានស្រាប់។” នេះគឺជាទស្សនៈដែលត្រូវបានបង្ហាញ ដោយអ្នកចូលរួមរបស់ខ្ញុំ។ លក្ខណៈដែលមាននៅក្នុងចំនួននៃពង្រៀងច្បាប់ ថ្មីៗនេះត្រូវបានគេបញ្ជូនទៅឲ្យសភា យ៉ាងប្រញ៉ាប់ប្រញាល់ ដោយគ្មានការជជែកពិភាក្សាគ្នាឲ្យច្បាស់លាស់ ឬពិគ្រោះយោបល់បន្ថែម ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការមិនទុកចិត្តពីសំណាក់អ្នកតំណាងសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនឡើយ។
ចំណែកឯការទទួលខុសត្រូវដ៏សមស្រប ទៅលើទិដ្ឋភាពបែបហ្នឹង ខ្ញុំមានគំនិតមួយថាប្រសិនបើរាល់ភាគីទាំងអស់បានអនុវត្តន៍ ដើម្បីឲ្យវាទទួលបានភាពជោគជ័យ នោះការងារអាចចាប់ផ្តើមឆ្ពោះទៅរកការបង្កើត នៃស្ថាប័នបែបហ្នឹង។ នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសជាច្រើន ចំពោះស្ថាប័នសិទ្ធមនុស្សថ្នាក់ជាតិឯករាជ្យ ដែលមានម្ចាស់ការលើខ្លួនឯងទាំងស្រុង ដែលជាលក្ខខ័ណ្ឌសម្រាប់ការបង្កើតដំបូងរបស់ពួកគេ មិនមែនសុទ្ធតែល្អប្រសើតាំងពីដើមនោះទេ ប៉ុន្តែពួកគេបានធ្វើជាសាក្សីនៅក្នុងទិសដៅនេះ។ ដោយត្រូវបានផ្តល់ឲ្យនូវមេរៀន នៃសោកនាតកម្មកាលពីពេលកន្លងទៅនេះ និងជាពិសេសមានផលប៉ះពាល់ជាបន្តបន្ទាប់នៃសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ដែលបានបង្កទៅលើអ្នកក្រីក្របំផុត អ្នកក្រ និងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច និងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សដែលប្រទេសនេះកំពុងតែប្រឈម ខ្ញុំត្រូវបានបញ្ចុះបញ្ចូលទៅលើការទាមទារឲ្យមានគណៈកម្មាការសិទ្ធិមនុស្សថ្នាក់ជាតិឯករាជ្យ យ៉ាងពិតប្រាកដមួយ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ទោះបីជាយ៉ាងណា ខ្ញុំសូមសង្កត់បញ្ជាក់ថា វានឹងនាំឲ្យមានតម្លៃបន្ថែម ដល់រចនាសម្ព័ន្ធសិទ្ធមនុស្សនៅពេលបច្ចុប្បន្ន ប្រសិនបើឯករាជ្យភាពរបស់គណៈកម្មការនេះត្រូវបានធានា ដោយទាំងច្បាប់ និងការអនុវត្តន៍ នៅក្នុងការអនុឡោមយ៉ាងពេញទំហឹង ជាមួយនឹងគោលការណ៍របស់ទីក្រុងប៉ារីស។
ស្ថានភាពរបស់កម្មករចំណាកស្រុកដែលបានធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ពីប្រទេសថៃ
ការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍របស់កម្មករចំណាកស្រុកជាង ២២៥០០០នាក់ និងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេ មកពីប្រទេសថៃ ដោយរួមបញ្ចូលទាំងស្រ្តីជាង ៧៤០០០នាក់ និងកុមារជាង១៥០០០នាក់ ដែលជួបប្រទៈបញ្ហា ក្នុងរយៈពេលមិនដល់ទៅពីរសប្តាហ៍ផង ហើយរបាយការណ៍នៃអ្នកស្លាប់មួយចំនួន នៅក្នុងដំណើរការនេះ គឺជាការព្រួយបារម្ភផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស។ ខ្ញុំបានពិភាក្សាពីឪកាសមួយចំនួន នៅក្នុងអំឡុងពេល បេសកកម្មរបស់ខ្ញុំ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំ ជាមួយនឹងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងភាគីដ៏ទៃជាច្រើនទៀត។ ខ្ញុំសូមកោតសរសើរដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នៅឯកម្រិតថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ សម្រាប់ការដឹកជញ្ជូនប្រជាពលរដ្ឋ ពីតំបន់ព្រំដែនត្រឡប់មកកាន់សហគមន៍របស់ពួកគេវិញ និងផ្តល់ជំនួយដល់អ្នកធ្វើដំណើរត្រឡប់មកវិញ ជាពិសេស ការពិចារណាទៅលើការរីកធំឡើងនៃបញ្ហាប្រឈមដែលត្រូវបានបង្ករក្នុងពេលមួយរយៈនេះ និងការវិលត្រឡប់ដ៏ច្រើន សន្ធឹកសន្ធាប់។ បើទោះបីជាយ៉ាងណា អាណត្តិរបស់ខ្ញុំ គឺដើម្បីត្រួតពិនិត្យទៅលើស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលខ្ញុំបានទទួលពីពត៌មានរបស់រដ្ឋាភិបាលថៃ ទៅលើលក្ខណៈនៃបញ្ហានេះ។ ខ្ញុំមានទស្សនៈមួយថា ប្រទេសថៃគួរតែស៊ើបអង្កេតទៅលើការស្លាប់តាមសេចក្តីរាយការណ៍ ទៅលើជនជាតិកម្ពុជា នៅក្នុងប្រទេសថៃ និងអះអាងពីមូលហេតុ ដែលនៅពីក្រោយនៃការវិលត្រលប់មួយរំពិចនេះ នៃចំនួនដ៏ច្រើនបែបហ្នឹងរបស់ជនជាតិកម្ពុជា។ ខ្ញុំសូមឆ្លៀតឪកាសនេះ ដើម្បីអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលថៃ ដើម្បីឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតស្រដៀងគ្នានេះដែរ ទៅលើការស្លាប់របស់អ្នកកាប់ឈើជនជាតិកម្ពុជា នៅក្នុងអំឡុងពេលប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ ដែលនេះជាការព្រួយបារម្ភចំពោះខ្ញុំផងដែរ។
ខណៈប្រាក់បញ្ញើ ពីកម្មករចំណាកស្រុក គឺជាប្រភពប្រាក់ចំណូលដ៏សំខាន់ សម្រាប់សហគមន៍ជនបទជាច្រើន នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ខ្ញុំបានជំរុញលើកទឹកចិត្តឲ្យរដ្ឋាភិបាលទាំងពីរ មានឆន្ទៈ ដើម្បីសម្រុះសម្រួលគ្នា តាមរយៈផ្លូវច្បាប់ ពីការវិលត្រលប់ទៅកាន់ប្រទេសថៃវិញ របស់កម្មករចំណាកស្រុក ដែលមានបំណងចង់ធ្វើការនៅទីនោះដូចមុន តាមមធ្យោបាយមួយដែលបង្កើននូវការគាំពាររបស់ពួកគេ ប្រឆាំងទៅនឹងការជួញដូរ និងការបំពានលើសិទ្ធិមនុស្ស។ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដើម្បីសម្របសម្រួលជាទៀងទាត់ទៅលើ ស្ថានភាពគតិយុត្តរបស់កម្មករ ដែលទៅធ្វើការនៅឯបរទេស រួមបញ្ចូលទាំង ការកាត់បន្ថយលើការចំណាយនានា ទៅលើការទទួលបានលិខិតឆ្លងដែនថ្មី និងការសម្របសម្រួលនូវការចេញឲ្យប្រើប្រាស់របស់ពួកគេ គឺជាការគួរឲ្យកោតសរសើរ។
សេចក្តីសន្និដ្ឋាន
ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ម្តងទៀតនូវទស្សនៈរបស់ខ្ញុំ ថាកំណែទម្រង់ពិតប្រាកដ នៅក្នុងវិធីសាស្រ្តដើម្បីអភិបាលកិច្ច គឺមិនអាចជៀសផុតឡើយ នៅក្នុងប្រទេសនេះ។ ប៉ុន្តែ ហាក់បីដូចជាមានការរារែកខ្លះៗ និងកង្វះខាតនូវឆន្ទៈដ៏មុះមុត ដើម្បីទទួលស្គាល់សារដែលត្រូវបានបង្ហាញយ៉ាងខ្លាំងៗ និងច្បាស់លាស់ពីសំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋ។ សិស្បះនៃការគ្រប់គ្រងគឺជាសិល្បះនៃការផ្លាស់ប្តូរការគ្រប់គ្រង។ វាគឺជាការបង្កើតរដ្ឋបុរស និងអាចអនុវត្តន៍បានដល់អ្នកផ្សេងទៀត។ ដោយបានសិក្សាពីសង្គមកម្ពុជា និងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់សង្គមមួយនេះ ដោយប្រុងប្រយ័ត្ន និងមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រជាជន ខ្ញុំយល់ឃើញថាវាជាកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្ញុំ ដើម្បីបញ្ជាក់ថាប្រសិនបើកំណែទម្រង់ពិតប្រាកដ មិនបានធ្វើឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពនាពេលឆាប់ៗនេះទេ ប្រទេសនេះនឹងជួបនូវហានិភ័យនៃការវិលត្រលប់ទៅជាអំពើហិង្សាវិញជាមិនខាន។ ខ្ញុំយល់ពីការខកចិត្តដែលជាឬសគល់ដ៏ជ្រៅ នៅក្នុងចំណោមប្រជាជន ជាពិសេសយុវជន អ្នកក្រីក្រនៅដាច់ស្រយាល និងអ្នកដែលត្រូវបានគេដកសិទ្ធិបោះឆ្នោត និងប្រជាជនដែលត្រូវបានគេដកហូតទ្រព្យសម្បត្តិ និងខកចិត្តអំពីកង្វះខាតនៃការវិវត្តន៍ទៅលើកំណែទម្រង់មួយចំនួនដែលត្រូវបានគេសន្យា។ ប្រសិនបើ កំណែទម្រង់ទាន់ពេលវេលា និងពិតប្រាកដ មិនត្រូវបានអនុវត្តន៍ និងប្រសិនបើបក្សមួយបន្តកេងចំណេញលើរដ្ឋសភាជាតិ នោះប្រហែលជាហេតុផលជាបន្តបន្ទាប់មានកាន់តែធំឡើងៗ ដោយរួមបញ្ចូលទាំង ការរារាំងនាំឲ្យបរាជ័យ នៅគោលការណ៍គ្រឹះ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ដែលត្រូវបានគេសន្យាទៅលើតម្លៃរបស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សផងដែរ។
របាយការណ៍ដ៏ច្រើនចំនួនបួន និងមានសារៈសំខាន់ ដែលខ្ញុំបានដាក់ជូនតាមរយៈការងាររបស់ខ្ញុំ នៅក្នុងប្រទេសនេះ នៅក្នុងអំឡុងពេលប្រាំឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ត្រូវបានគេរចនាដើម្បីជួយដល់រដ្ឋាភិបាល គណបក្សប្រឆាំង និងភាគីពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា ដើម្បីចាប់យកការផ្លាស់ប្តូរ។ ខ្ញុំបានលើកទឹកចិត្ត ដោយការរីកចម្រើននៅក្នុងការអនុវត្តន៍ទៅលើអនុសាសន៍មួយចំនួនក្នុងចំណោមអនុសាសន៍របស់ខ្ញុំ និងការទទួលយកទៅលើរបៀបវារៈរបស់ជាតិ ចំពោះបញ្ហាទាក់ទងនឹងកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោត និងជាពិសេសការកំណែទម្រង់របស់សភា។ បើទោះបីជាយ៉ាងណា ខ្ញុំកត់សម្គាល់ឃើញថា ក្រោយមកមិនទាន់បានឃើញការរីកចម្រើន ច្បាស់លាស់នៅឡើយទេ ថ្វីបើមានកូនសោរ ដើម្បីដោះស្រាយភាពជាប់គាំងនយោបាយ នាពេលបច្ចុប្បន្នយ៉ាងណាក៏ដោយ។ នៅកន្លែងជំនួបនេះ អ្វីដែលគេត្រូវការគឺការធានាច្បាស់លាស់ ដែលអនុសាសន៍ដើម្បីកំណែទម្រង់បោះឆ្នោតនឹងត្រូវបានគេអនុវត្តន៍ ជាមួយនឹងកម្រិតដែលត្រូវបានទាមទារយ៉ាងខ្លាំង ដើម្បីភាពជោគជ័យនៃការជឿទុកចិត្ត និងទំនុកចិត្តរបស់ប្រជាជន ជាមួយនឹងគម្រោងពេលវេលាជាក់លាក់ ដើម្បីកែលំអរ និងអនុវត្តន៍កំណែទម្រង់នោះ ដោយរួមបញ្ចូលទាំងតាមរយៈការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញផងដែរ។
ខ្ញុំបានចែករំលែកទស្សនៈរបស់ខ្ញុំ នៅក្នុងឥរិយាបទស្មោះត្រង់ ជាមួយនឹងសមាជិកជាន់ខ្ពស់មួយចំនួន នៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល ព្រមទាំងជាមួយនឹងមេដឹកនាំបក្សជំទាស់ ដែលខ្ញុំបានបង្ហាញពីការទាមទារ និងផលប្រយោជន៍នៃការចូលរួមរបស់ពួកគេ នៅក្នុងសភាជាតិ។ ខ្ញុំនឹងចេញដំណើរជាមួយនឹងក្តីសង្ឃឹម ដែលថាការយល់ដ៏ត្រឹមត្រូវនឹងឈ្នះ នៅថ្ងៃមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយនាំប្រទេសនេះឆ្ពោះទៅរកសន្តិភាពដ៏យូរអង្វែង ដែលមានការអភិវឌ្ឍន៍ពិតប្រកដ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យកាន់តែរីកធំឡើង ដោយមាននីតិរដ្ឋពិតប្រាកដ និងមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្សកាន់តែខ្លាំង។
ជាចុងក្រោយ ខ្ញុំសូមថ្លែងអំណរគុណដល់ប្រទេសកម្ពុជា និងការិយាល័យទីក្រុងស្ស៊ឺណែវ របស់ឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស សម្រាប់ជំនួយដែលបានផ្តល់មកឲ្យខ្ញុំ នៅក្នុងអំឡុងពេលបេសកកម្មរបស់ខ្ញុំ។
ចប់