អ្នកណាក៏ដោយដែលចង់ឃើញ ការរស់នៅ និងការងាររបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តី ដែលកាន់ដំណែងយូជាងគេបង្អស់នៅអាស៊ី ត្រូវតែទស្សនាកន្លែងទាំងបី។ លំនៅដ្ឋានជាផ្លូវការរបស់គាត់ ជារចនាសម្ព័ន្ធដ៏ស្រស់ឆើតឆាយ ប្រហាក់ប្រហែលនឹងអាគាររដ្ឋបាលដ៏ទំនើបរបស់ចិន ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅឯអតីតបឹងកក់ នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។ សមាជិកគណបក្សរបស់ គាត់ម្នាក់បានចាក់ដីលុបបឹងកក់ ដែលទាមទារឲ្យមាន នូវកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងតាមលក្ខណៈបច្ចេកទេសដ៏ធំសម្បើមមួយ ក្នុងគោលបំណងដើម្បី សាងសង់នូវសហគមន៍វីឡាមួយ។ មានពលរដ្ឋប្រមាណជា៣០០០គ្រួសារ ត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅ ពីតំបន់នេះ។ លំនៅដ្ឋានទីពីររបស់លោក ហ៊ុន សែន ស្ថិតនៅចម្ងាយប្រហែល ប្រាំគីឡូម៉ែត្រភាគខាងត្បូង ដែលស្ថិតនៅកណ្តាលនៃទីក្រុង នៅឯវិមានឯករាជ្យ ដែលកន្លែងនោះមានវីឡាច្រើនជាន់ដោយមានដំបូលពណ៌ឈាមជ្រូក ដែលគេអាចមើលឃើញ ស្ទ់ងៗនៅពីលើជញ្ជាំងពណ៌សដ៏ខ្ពស់។ ប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ ភូមិគ្រឹះនេះត្រូវបានពង្រីកបន្ថែមយ៉ាងច្រើន។ នៅឯច្រកចូលមានទាហានពីរនាក់ ដែលជួនកាលគេបិទបរិវេននៅពីក្រោយ របងពណ៌ក្រហម និងពណ៌សនោះ នៅពេលដែលពួកគេព្រួយបារម្មណ៍ខ្លាចមានការធ្វើបាតុកម្ម ប្រឆាំងនឹងអ្នកកាន់កាប់ដីនោះ។
ភូមិគ្រឹះទីបីរបស់ លោក ហ៊ុន សែន អាចត្រូវបានគេឃើញថាមានចម្ងាយ ២០គីឡូម៉ែត្រភាគខាងត្បូងនៃទីក្រុងភ្នំពេញ នៅរ៉បទន្លេរបាសាក់ ក្នុងភូមិមួយនៅឯតាខ្មៅ។ វាដូចជាមានបន្ទាយទាហានយ៉ាងច្រើន ជាជាងកន្លែងនៃលំនៅដ្ឋាន។ មានកំពូលអាគាររខ្ពស់ៗពីររបស់វិទ្យុ ចេញពីខែលការពាររបងតាមបណ្តោយ និងទឹងដែលជាទ្រព្យសម្បត្តិ និងកងអង្គរក្សឯកជនរបស់លោក ហ៊ុន សែនដែលឈរជើងនៅចម្ងាយពីរ បីរយម៉ែត្រ។ ពួកគេមានកេរ្ត៍ឈ្មោះក្នុងការប្តេជ្ញាចិត្តធ្វើការ ដើម្បីមេបញ្ជាការរបស់ពួកគេដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ។
ហើយនេះមិនទំនងជាអាចផ្លាស់ប្តូរបាននាពេលឆាប់ៗនេះឡើយ “ប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ដ៏ទៃជាច្រើន ផ្លាស់ប្តូរភាពជាអ្នកដឹកនាំរបស់ខ្លួនច្រើនជាង ប៉ុន្តែសម្រាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំចង់ធ្វើតាម ប្រទេសវៀតណាម និងប្រទេសចិន” នេះបើតាម លោក ហ៊ុន សែន អាយុ៦០ឆ្នាំ បានប្រកាសកាលពីពេលថ្មីៗនេះ នៅឯខេត្តកំពង់ស្ពឺ “ដោយខ្ញុំនឹងរង់ចាំរហូតដល់ខ្ញុំមានអាយុ៧៤ឆ្នាំ មុនពេលខ្ញុំចាកចេញពីនយោបាយ។”
មានការធ្លាក់ចុះដ៏គំហុគ បើទោះបីមានការក្លែងបន្លំសន្លឹកឆ្នោតក៏ដោយ
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៨៥ អស់រយៈពេល២៨ឆ្នាំ លោក ហ៊ុន សែន បានកាន់កាប់ទឹកដីខ្មែរ និងនៅតែចង់កាន់កាប់តំណែង រហូតដល់ឆ្នាំ២០២៧។ គាត់គ្រប់គ្រងតាមរបៀបអាទិទេពសក្តិភូមិរបស់អាស៊ានៈ អ្នកដែលគាត់យល់ថាគួរឲ្យអាណិតអាសូរ ត្រូវបានគាត់ផ្តល់ឲ្យដូចជាការងារ ឯកសិទ្ធិ កិច្ចសន្យា និងកម្មសិទ្ធដីធ្លី។ អ្នកប្រឆាំងមានដូចជាអ្នកកាសែត ឬសកម្មជនបរិស្ថាន ជួបនឹងគ្រោះថ្នាក់ ដែលត្រូវបានកំណត់គោលដៅដោយគាត់។
បើទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ជារៀងរាល់ប្រាំឆ្នាំ លោក ហ៊ុន សែន តាំងខ្លួនឯងនៅមុខឆន្ទៈរបស់ប្រជាជន។ កាលពីមុន គាត់តែងតែបានធ្វើការធានាយ៉ាងច្រើន។ ប៉ុន្តែនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនាពេលថ្មីៗ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្តដា លោកបានដឹងថាផ្នែកដ៏ធំនៃសង្គមកម្ពុជា លែងមានបំណងប្រាថ្នាបន្តធ្វើ ដូចដែលពួកគេបានធ្វើនេះទៀតហើយ៖ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា របស់លោក បានបាត់បង់អាសនៈចំនួន២២ នៅក្នុងសភាទាំងមូលដែលមានសមាជិកចំនួន១២៣រូប ហើយហេតុដូច្នេះ នៅក្នុងសភាចាំបាច់មានសម្លេងភាគច្រើន ២ភាគ៣ ។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា ដែលជាគណបក្សជំទាស់ ស្ថិតនៅក្រោមការដឹកនាំតួយ៉ាងដូចលោក ហ៊ុន សែន ដែលលោកសម រង្ស៊ី បានឈ្នះ២៦អាសនៈ ដែលគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីអាចរារាំងនៅសម័យប្រជុំសភានៅថ្ងៃអនាគត ចាប់តាំងពីមានកូរ៉ុមដែលត្រូវបានទាមទារ។ “ប្រជាជនកម្ពុជា” បានអធិប្បាយនៅលើកាសែត ដឹខេមបូឌាដេលី ជាការសែតសេរីមួយ ដែលសរសេរជាភាសារអង់គ្លេសថា “ជាភាពអង់អាចក្លាហាន និងជម្រើសនៃក្តីសង្ឃឹម។”
ក្មេងៗដែលជាអ្នកបោះឆ្នោតលើកដំបូង បានបោះឆ្នោត ជាពិសេសដើម្បី “ផ្លាស់ប្តូរ។” ការដឹកនាំជិត៣០ឆ្នាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺគ្រប់គ្រាន់ហើយ។ គាត់ និងបក្ខពួករបស់គាត់បានបំពេញហោប៉ៅរបស់ខ្លួនយ៉ាងច្រើន អស់រយៈពេលជាយូរមកហើយ។ ពួកគេមិនបានយកចិត្តទុកដាក់ជាមួយប្រជាជនឡើយ។ យើងត្រូវការ ‘ផ្លាស់ប្តូរ, ” នេះបើតាមសម្តីរបស់អ្នកបើកបរម្នាក់ នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ បានសម្តែងពីអារម្មណ៍របស់យុវជនកម្ពុជាជាច្រើន។
លោក ខៀវ កញ្ញារឹទ្ធ អ្នកនាំពាក្យរបស់រដ្ឋាភិបាល បានសារភាពថាលទ្ធផលបោះឆ្នោតជា “ការដាស់តឿន” ដល់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ “យើងត្រូវតែធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងវិញ។”
បើទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ គំនិតរបស់អ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោត និងពលរដ្ឋជាច្រើនថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានលួចសន្លឹកឆ្នោតដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។ អ្នកស្រី ពុង ឈីវកេក ប្រធានអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ និងជំនួយការជាច្រើនរបស់គាត់បានត្រួតពិនិត្យ នៅតាមមណ្ឌលបោះឆ្នោត នៅថ្ងៃបោះឆ្នោតនោះ បានមានប្រសាសន៍ថា “មិនមែនមានតែបញ្ជីមួយទេ ដែលអ្នកបោះឆ្នោតខ្មោចជាច្រើន មិនបានបង្ហាញខ្លួន ឬចេញពីឈ្មោះរបស់អ្នកបោះឆ្នោតពិតប្រាកដ ដែលបានបង្ហាញខ្លួន។”
ដើម្បីទទួលបាននូវសំឡេងភាគច្រើន សម្រាប់ខ្លួនម្តងទៀត គណបក្សប្រជាជនបានចេញផ្សាយនូវឯកសារក្លែងក្លាយយ៉ាងច្រើន សម្រាប់ប្រជាជនដែលមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យបោះឆ្នោត។ ហើយសម្រាប់ការបោះឆ្នោត ពួកគេបានបញ្ជាទាហានដែលស្មោះស្ម័គ្រនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា តាមស្រុកខណ្ឌនានា ដែលមានការភ័យខ្លាចថាសម្លេងភាគច្រើនត្រូវបានបាត់បង់។ អ្នកស្រី កេក មានប្រសាសន៍ថា “នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញតែមួយ មានឈ្មោះស្ទួនចំនួន២៥០០០។ ហើយនៅកន្លែងផ្សេងទៀត ក្រុមអ្នកបោះឆ្នោតដែលមិនអាចសូម្បីតែនិយាយភាសារខ្មែរផងនោះ ស្រាប់តែបានបង្ហាញខ្លួន។”
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា ដែលជាគណបក្សជំទាស់ បានប្រកាសថាពួកគេបានឈ្នះឆ្នោតយ៉ាងពិតប្រាកដ ហើយមិនមែនជាគណបក្សប្រជាជននោះទេ។ ដោយសារតែការយល់ដឹង នាំឲ្យមន្រ្តីរាជការ និងទាហាន៧០% បានបោះឆ្នោតឲ្យពួកគេ។ បើទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នេះមិនទាន់បានផ្ទៀងផ្ទាត់នៅឡើយ ហើយលទ្ធផលចុងបញ្ចប់ជាផ្លូវការនៅតែមិនទាន់បានប្រកាសនៅឡើយ នៅពាក់កណ្តាលខែសីហានេះ។ គណកម្មាធិការរៀបចំការបោះឆ្នោតដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានទាមទារតាំងពីយូរមកហើយដើម្បីធ្វើការរ៉ាប់សន្លឹកឆ្នោត។
ហេតុដូច្នេះ លោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សជំទាស់ បានទាមទារថាលទ្ធផលដែលត្រូវបានត្រួតពិនិត្យ ដោយអ្នកជំនាញឯករាជ្យ រួមទាំងអ្នកជំនាញមកពីអង្គការសហប្រជាជាតិបង្ហាញថាៈ មានភាពមិនប្រក្រតីដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។ នៅកន្លែងជួបជុំគ្នាដ៏សន្ធឹកសន្ធាប់ នៅឯសួនប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ គាត់បានស្រែកទាំងសម្លេងស្អកថា យើងប្តេជ្ញាចិត្ត មិនអនុញ្ញាតឲ្យនរណាម្នាក់លួចភាពជោគជ័យរបស់ខ្មែរបានទេ។ ប្រសិនបើគណបក្សប្រជាជន មិនព្រមប្រគល់ជ័យជំនៈឲ្យវិញនោះទេ លោកបានគំរាមធ្វើមហាបាតុកម្ម ពាសពេញផ្ទៃប្រទេស។ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយពីការបោះឆ្នោត មានពាក្យចចាមអារាមនៃការធ្វើកូដកម្មមួយដែលបានគ្រោងទុកជាទូទៅ បានបន្លឺឡើងទូទាំងប្រទេស។
ស្ថានភាពដ៏លំបាកសម្រាប់គណបក្សប្រឆាំង
ប៉ុន្តែលោក សម រង្ស៊ី និងប្រជាជន ក៏បានរួបរួមគ្នាជាធ្លុងមួយ។ សូម្បីតែអ្នកគាំទ្ររបស់គាត់បានព្រមានថា ការដង្ហែរក្បួន និងកូតកម្មគឺមានគ្រោះថ្នាក់ ហើយក៏អាចបញ្ចប់ថ្លុកឈាមដែរ។ វាជាគំនិតដែលអាចទៅរួច សម្រាប់គណបក្សជំទាស់ ដើម្បីធ្វើពហិការមិនចូលសភាជានិច្ច។ ប៉ុន្តែលោក ហ៊ុន សែនបានរៀបចំរួចហើយដើម្បីឆ្លើយតបទៅវិញៈ បើអញ្វឹងអ្នកនយោបាយរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឬមន្ត្រីមកពីបណ្តាគណបក្សតូចៗនឹងកាន់កាប់អាសនៈ ដែលនៅទំនេរទាំងនេះហើយ។
ដោយហួសចិត្តទៅវិញដែល លោក វ៉ុលហ្វហ្កាង មូស័រ ឯកអគ្គរដ្ឋទូត របស់ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ បានបង្ហាញពីការគំរាមគំហែងនេះដល់ គណបក្សជំទាស់ ក្រោយពេលកិច្ចពិភាគ្សាមួយជាមួយ មេដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល។ អ្នកការទូតមកពីទីក្រុងប៊ែកឡាំង ត្រូវអត់ទ្រាំនឹងការចោទប្រកាន់ ដែលភ្លាមៗបានតបមកវិញពី ក្រុមសកម្មជនសិទ្ធិស៊ីវិល ដោយបានធ្វើខ្លួនឯងទៅជាអ្នកនាំពាក្យ សម្រាប់មេដឹកនាំផ្តាច់ការ។
ការរួបរួមគ្នាដ៏ធំនឹងអាចកើតមានឡើង។ សភានឹងនៅតែគ្មានគណបក្សជំទាស់ នៅក្នុងករណីនេះ។ ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយ បើយោងតាមអ្នកសង្កេតការណ៍ដ៏យូរ នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ដែលខ្លួនឯងមានទំនាក់ទំនងជាមួយ លោក ហ៊ុន សែន ក្លាយទៅជាកិច្ចការដ៏គ្មានប្រយោជន៍។ លោក សម រង្ស៊ី នឹងមិនត្រឹមតែលេងល្បែងវែងឆ្ងាយ ដែលមានការគំាទ្រពីក្រុមអ្នកគាំទ្ររបស់លោកទេ ប៉ុន្តែវានឹងមានគ្រោះថ្នាក់ដែលត្រូវបានរុញច្រានប្រឆាំងទៅវិញដោយ លោក ហ៊ុន សែន។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី បានជួបប្រទះនឹងបទពិសោធន៍នោះ កាលពីឆ្នាំ១៩៩៣ ក្រោយពេលគាត់បានចាញ់ការបោះឆ្នោតលើកដំបូង ដែលត្រូវបានរៀបចំឡើង ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ ក្រោយពីមានការដកទ័ពចេញនៃកងកម្លាំងកាន់កាប់របស់ប្រទេសវៀតណាម ដោយគាត់បានបង្ខំអ្នកឈ្នះ គឺព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឬទ្ធិ និងគណបក្សហ៊ុនស៊ិនប៉ិច ដើម្បីឲ្យបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចំរុះ។ បន្ទាប់មកគាត់ខ្លួនឯងផ្ទាល់ ក៏បានកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទី២។ ត្រឹមតែរយៈពេលបួនឆ្នាំក្រោយមក បន្ទាប់ពីមានរដ្ឋប្រហារមួយ គាត់ក៏បានដេញប្រមុខរដ្ឋាភិបាលចេញពីប្រទេសនេះ។ ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ គណបក្សហ៊ុនស៊ិនប៉ិចរបស់ ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឬទ្ធិ ក៏បានរសាត់ចូលទៅក្នុងភាពងងឹត។ ហេតុដូច្នេះ ជម្រើសនៅតែមាន យ៉ាងល្អបំផុត សម្រាប់គណបក្សជំទាស់ ដើម្បីយកឈ្នះនៅក្នុងមុខតំណែងមានឥទ្ធិពលមួយចំនួន និងដើម្បីព្យាយាមបញ្ចុះបញ្ចូល លោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីឲ្យមានការសម្បទានគ្នាទៅវិញទៅមក ដូចជាអោយមានការបោះបង់ចោលនូវឥទ្ធិពល របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ទៅលើគណកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតជាដើម។
ការបង្រ្កាបនេះនឹងនៅតែមាន
នរណាម្នាក់ក៏កម្រនឹងពិចារណាថា វាទំនងជាលោក ហ៊ុន សែន នឹងបន្ធូបន្ថយនៅការក្តោបក្តាប់ និងការសម្របសម្រួលរបស់គាត់ទៅលើ ការធ្វើកំណែទម្រង់នយោបាយ។ ក្រុមសកម្មជនសិទ្ធស៊ីវិលនិយាយថា ចំណងទំនាក់ទំនងរវាងក្រុមមន្រ្តីនានា យោធា និងក្រុមអ្នកជំនួញធំៗជាច្រើនតឹងពេកណាស់ទៅហើយ ហើយក៏ទទួលបាននូវប្រយោជន៍ច្រើនដែរ។ មេដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលគ្រប់គ្រង គ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ទាំងអស់នៃសង្គមៈ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយជាភាសារខ្មែរ នរគបាល កងទ័ព ការិយាធិបតេយ្យ និងតុលាការដ៏មានសារៈសំខាន់បំផុត។ មេធាវីអាមេរិកាំងម្នាក់ឈ្មោះ អ៊ីវី ហ្សូល័រ ដែលមកពីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល លីកាដូ និយាយថា “ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នេះគឺជាឆាកល្ខោនមួយ” ហើយថាវាមិនគួរឲ្យជឿទេ ពីរបៀបនៃដំណើរការដ៏អយុត្តិធម៌ និងគ្មានវិជ្ជាជីវៈ ដែលមាននៅក្នុងតុលាការកម្ពុជា។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មក ឆ្នាំដែលមានការបោះឆ្នោត ដោយសេរីលើកដំបូងបានកើតឡើង នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយមានមនុស្សប្រមាណជាង៣០០នាក់ បានស្លាប់នៅក្នុងការវាយប្រហារដែលជំរុញ ដោយនយោបាយ នេះបើតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិច។ ភាពជាប់ពាក់ព័ន្ធរបស់ក្រុមមន្ត្រីកំពូលៗរបស់រដ្ឋាភិបាល យោធា នគរបាល និងក្រុមមន្ត្រីស៊ើបការណ៍នៅក្នុងទង្វើទាំងនេះ ត្រូវបានលាតត្រដាង ប៉ុន្តែមិនទាន់មានការស៊ើបអង្កេត “គួរឲ្យទុកចិត្ត” នៅក្នុងករណីណាមួយ ដោយមិនមានការលើកឡើងក្នុងការផ្តន្ទាទោសឡើយ។
ហើយម្យ៉ាងវិញទៀត កាលពីឆ្នាំមុន យ៉ាងហោចណាស់ក៏មានក្រុមសកម្មជនសិទ្ធស៊ីវិល៣៥ នាក់ ដែលធ្វើការប្រឆាំងទៅនឹង ការរំលោភបំពានយកដីធ្លី និងការទាមទារឲ្យមានលក្ខខណ្ឌការងារប្រសើជាងមុន តាមការចោទប្រកាន់ថា បានសំលាប់ ធ្វើឲ្យរងរបួស ចាប់ខ្លួន គំរាមឃុំខ្លួន ឬត្រូវបណ្តេញចេញ ដោយកងកម្លាំងសន្តិសុខ ដែលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
ទោះបីជាការគំរាមកំហែង ជាផ្នែកមួយនៃជីវិតប្រចាំថ្ងៃក៏ដោយ។ “ ប្រសិនបើប្រជាជនមិនបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សប្រជាជនទេ បើអញ្ចិងយើងនឹងមិនផ្តល់អ្វីទៀតឡើយ” លោក ហ៊ុន សែន បានប្រមានប្រជាពលរដ្ឋ នៅក្នុងតំបន់មួយ នៅឯកន្លែងសម្ភោធផ្លូវថ្នល់ថ្មី កាលពីខែមីនា។ “រាល់គម្រោងទាំងអស់ នឹងត្រូវបានលុបចោលវិញ សូម្បីតែប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្ត នៅឯទីវាលស្ងួតក៏ដោយ។”
អ្នស្រី ខាលីលី ថាយ័រ ដែលជាអ្នកជំនាញអូស្រ្តាលី នៅកម្ពុជា មានប្រសាសន៍នៅក្នុងកាសែត ដឹខេមបូឌាដេលីថា “ខ្ញុំមិនឃើញរដ្ឋាភិបាល ហ៊ុន សែន មានប្រតិកម្មទៅលើការបោះឆ្នោត ចំពោះកំណែទម្រង់ផ្សេងៗផង។” “ពួកគេនឹងនៅតែបន្ត ទន្រ្ទានដណ្តើមយកដីធ្លី ពួកគេនឹងមិនកំចាត់អំពើពុករលួយឡើយ។ កំណែទម្រង់នានានឹងមាននៅក្នុងករណីណាមួយ ដែលមិនមានសារៈសំខាន់ ពីព្រោះមានផលប្រយោជន៍យ៉ាងច្រើន ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើង។”
លោក ហ៊ុន សែន ខ្លួនឯងផ្ទាល់ក៏ស្ថិតនៅក្នុងចំណោម អ្នកមានបំផុត នៅក្នុងអាស៊ីផងដែរ។ លើសពីនេះទៅទៀត គាត់ក៏បានតម្លើងសមាជិកគ្រួសារជាច្រើន ទៅកាន់មុខតំណែងដែលមានឥទ្ធិពល ដែលតួយ៉ាងដូចជា កូនប្រុសទាំងពីររបស់លោក ជាឧត្តមសេនីយ៍កងទ័ព។ មានពាក្យចចាមអារ៉ាមថា គាត់ចង់ធ្វើតាមគំរូគ្រួសារត្រកូលគីម របស់កូរ៉េខាងជើង និងបង្កើតត្រកូលរាជវង្សមួយ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ប្រជាជនកម្ពុជាជាច្រើន ឥឡូវនេះកំពុងតែមានចម្ងល់ ថាតើគណបក្សជំទាស់នឹងអាចដណ្តើមបាននូវអំណាច ក្រោយពេលរជ្ជកាលដ៏យូបែបហ្នឹងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ឬយ៉ាងណា។ “សមាជិករបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា នៅមានកម្រិតនៅឡើយ ដូច្នេះពួកគេមិនមានមនុស្សដែលមានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីដំណើការរដ្ឋបាលទាំងមូលនេះបានឡើយ” នេះជាការព្រួយបារម្ភរបស់ លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ ជាជើងចាស់ផ្នែកសិទ្ធិស៊ីវិលម្នាក់របស់កម្ពុជា។
ការកើនឡើង តម្លៃកាន់តែខ្ពស់
លោក ហ៊ុន សែន អាចអះអាងដើម្បីធ្វើឲ្យមានការជឿនលឿន៖ បើទោះបីជា ប្រជាជនកម្ពុជា នៅតែស្ថិតក្នុងចំណោម ប្រជាជនដែលក្រីក្រជាងគេបំផុត នៅក្នុងពិភពលោក ដែលផ្នែកមួយនៃសង្គមនេះ កំពុងតែបានប្រសើឡើង។ សេដ្ឋកិច្ចមានកំណើនជាពិសេសគឺ ៧.២% កាលពីឆ្នាំមុន ដោយមានការនាំចេញនូវស្បែកជើង និងវាយនភ័ណ្ឌទៅអ៊ឺរ៉ុប រួមទាំងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ផង។ នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ធនាគារ និងអាគារលំនៅដ្ឋានផុសឡើងគ្រប់ទីកន្លែង។ ផ្លូវសំខាន់ៗ ដែលមានគ្រលុកជាច្រើនឥឡូវនេះត្រូវបានក្រាលដោយថ្ម។ មានរោងចក្រថៃ កូរ៉េខាងត្បូង និងរោងចក្រតៃវ៉ាន់ច្រើនណាស់ត្រូវបានបង្កើតឡើង នៅតាមបណ្តោយផ្លូវ ទៅកាន់ ក្រុងព្រះសីហនុ។ នៅពេលល្ងាច គេអាចឃើញកម្មករយ៉ាងច្រើនកុះករ ចូលទៅក្នុងតំបន់ឡានដឹកជញ្ជូន នៃឡានតូចៗសម្រាប់ដឹកអ្នកដំណើរ។
បើទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ កំណើននេះ “មានការចំណាយច្រើនណាស់” នេះជាប្រសាសន៍របស់ លោក ឡៅ មុងហៃ។ “យើងជំពាក់បំណុលប្រទេសចិនច្រើនណាស់ យើងកំពុងតែប្លន់ព្រៃឈឺរបស់យើង ហើយយើងកំពុងតែ កេងប្រវ័ញ្ចធនធានធម្មជាតិរបស់យើង។” អ្នកដែលកំពុងបង្កើតកំណើននេះ កំពុងតែធ្វើវា ដើម្បីប្រាក់ឈ្នួលដ៏វេទនានេះ: ប្រាក់ឈ្នួលអប្បរមា សម្រាប់កម្មកររោងចក្រកាត់ដេរ បច្ចុប្បន្ននេះមានប្រហែល៧៤ដុល្លារអាមេរិក ក្នុងមួយខែ ហើយចំណូលផ្សេងៗទៀត ទទួលបានតិចតួចណាស់ មានប្រហែលជា២ដុល្លារក្នុងមួយថ្ងៃ។ ហេតុដូច្នេះហើយ កម្មករកម្ពុជាកាន់តែយ៉ាប់យឺនជាង កម្មករនៃបណ្តាប្រទេស ដែលមានប្រាក់ឈ្នួលទាប នៅក្នុងអាស៊ាន។
ការបោះឆ្នោតទាំងនេះបានធ្វើឲ្យវាកាន់តែច្បាស់ម្តងទៀតៈ ការពិសោធន៍មួយ ក្នុងការពិសោធន៍ប្រជាធិបតេយ្យដ៏ធំបំផុត នៅក្នុងអាស៊ីបានបរាជ័យ។ ក្រោយពីរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំដ៏គួរឲ្យរន្ធត់ នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៥ និង១៩៧៩ នៅពេលដែលមានការបះបោរពីកសិករតាម ប៉ុល ពត ដែលគេស្គាល់ផងដែរថាជារបបខ្មែរក្រហម ដែលត្រូវបានដឹកនាំឲ្យមានការស្លាប់ប្រជាជនប្រមាណជា២លាននាក់ ហើយក្រោយពីរយៈពេល១២ឆ្នាំនៃការកាន់កាប់របស់វៀតណាម ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិបានរៀបចំឲ្យមាន ការបោះឆ្នោតដោយសេរីជាលើកដំបូង នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣។ ក្តីសង្ឃឹមគឺថា ប្រទេសកម្ពុជានឹងមានជំនួយពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ដើម្បីឲ្យក្លាយជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យរបស់អាស៊ាន។
ប៉ុន្តែការធ្វើតេស្តនេះបានបាត់ទៅ ដោយមិនបានរំពឹងទុក នៅពេលដែលសហគមន៍អន្តរជាតិ បានចេញផុត នៅខណៈនោះដែរ លោក ហ៊ុន សែន បានបដិសេធ ថ្វីបើខ្លួនបានចាញ់ឆ្នោតទៅហើយនោះ ក៏ស្រាប់តែបែរទៅជាជំទាស់ និងជំនួសទៅវិញដោយការកាន់អំណាច។ ពួកគេបានបន្តបូមប្រាក់រ៉ាប់ពាន់លានដុល្លារ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
នៅក្នុងចំណោមក្រុមអ្នកលេងដ៏មានឥទ្ធិពល ដែលគាំទ្រ លោក ហ៊ុន សែន សព្វថ្ងៃនេះគឺសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន។ ក្រោយពេលបោះឆ្នោត នៅខែកក្តដាឆ្នាំនេះ ស្ថានទូតរបស់ទីក្រុងប៉េកាំង ប្រចាំនៅទីក្រុងភ្នំពេញ បានផ្តល់ជាអំណោយសិកដ៏ពិសេសដល់យោធាកម្ពុជាៈ មានកាំភ្លើងចំនួន១០០០ដើម និងគ្រាប់ចំនួន៥០០០០ ដែលជាអំណោយបន្តិចបន្ទួច ដើម្បីបង្ហាញពីចំណងមិត្តភាព។
បើយោងតាម លោក ធីឡូ ហូប ការបោះឆ្នោតបច្ចុប្បន្ន គួរតែឃ្លាំមើលឲ្យបានជិតស្និទ្ធ សម្រាប់គោលនយោបាយបរទេសរបស់ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ ចំពោះប្រទេសកម្ពុជា។ គាត់មានប្រសាសន៍ថារដ្ឋាភិបាលប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ គួរតែពិចារណាលើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួន ហើយប្រសិនបើអាចទៅរួច ផ្តល់ជំនួយដោយផ្ទាល់ម្តងទៀតពីស្ថាប័ននានារបស់រដ្ឋ ដល់សង្គមស៊ីវិល។
សកម្មជនសិទ្ធស៊ីវិលរបស់កម្ពុជា លោក អ៊ូ វីវៈ បើទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយ មិនត្រូវបានធ្វើឲ្យជឿជាក់ថាអ្វីៗនឹងមានការផ្លាស់ប្តូរនោះទេ។ គាត់មានប្រសាសន៍ថា “សហគមន៍អន្តរជាតិ” “មានយូរហើយ ចាប់តាំងពីបានរៀនធ្វើការជាមួយលោក ហ៊ុន សែនម្លេះ។” ម្ចាស់ជំនួយអន្តរជាតិពិតជាមើលឃើញនូវ ភាពអយុត្តិធម៌ ហើយពួកគេនឹងត្អូញត្អែអំពីភាពអយុត្តិធម៌នេះ ប៉ុន្តែពួកគេនឹងមិនមានវិធានការអ្វីឡើយ។