នៅក្នុងអំឡុងពេលដែលខ្ញុំធ្វើកម្មសិក្សាជាមួយមូលនិធិហេនរេចបូល មិត្តរួមការងាររបស់ខ្ញុំ ជ័យ វឌ្ឍនា និងខ្ញុំបានធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវរយៈពេលពីរសប្តាហ៍អំពីជម្លោះដីធ្លីដែលបណ្តាលមកពីដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដែលទទួលបានពីរដ្ឋ(ELC=Economic Land Concession)១ សម្រាប់ការដាំដុះអំពៅនៅក្នុងស្រុកចំនួនបីក្នុងខេត្តព្រះវិហារ។ នៅក្នុងទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ ឧស្សាហកម្មស្ករសកម្ពុជាបានរីកចម្រើនជាខ្លាំងហើយបានក្លាយទៅជាសហគ្រាស ដែលមានប្រាក់រាប់លានដុល្លារដែលបានប្រើប្រាស់ផ្នែកធំនៃដីដែលអាចធ្វើការដាំដុះបានរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ ការបើកចំហអំពីការទទួលបានដីនេះត្រូវបានលើកទឹកចិត្តផងដែរដោយ “Everything But Arms” (EBA) របស់សហភាពអឺរ៉ុប។ Everything But Arms (EBA) គឺជាគម្រោងពាណិជ្ជកម្មរបស់សហភាពអឺរ៉ុបដែលអនុគ្រោះដល់ការយកពន្ធដោយឥតគិតថ្លៃ សម្រាប់ការនាំចូលផលិតផលរបស់ប្រទេសដែលមានការអភិវឌ្ឍន៍តិចតួចទៅកាន់ ទីផ្សារសហភាពអឺរ៉ុប។ វាបាននាំឱ្យមានការបណ្តេញចេញនិងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សមិនត្រឹមតែនៅក្នុងខេត្តព្រះវិហារប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាក៏កើតមានឡើងនៅក្នុងខេត្តផ្សេងទៀតដូចជា ឧត្តរមានជ័យ កោះកុង និងកំពង់ស្ពឺ។ ដោយសារតែការសិក្សាជាច្រើនបានផ្តោតរួចហើយទៅលើការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនិងទិដ្ឋភាពនៃកម្លាំងនៃការដណ្តើមយកដីធ្លី (ការរំលោភបំពានដោយហិង្សា)២ ។ ដូច្នេះការផ្តោតសំខាន់របស់យើងក្នុងការស្រាវជ្រាវគឺដើម្បីប្រមូលព័ត៌មានអំពី ថាតើប្រជាជនត្រូវគេបណ្ដេញចេញពីដីយ៉ាងដូចម្ដេចក្រៅពីការប្រើកម្លាំងទុច្ចរិត។ ទាក់ទងទៅនឹងគោលបំណងនេះ ពួកយើងបានសួរសំណួរអំពីការចូលរូបដែលដើរតួក្នុងការប្រកួតប្រជែងនៃដីធ្លី៣ និងដែលជាវិធីសាស្រ្ដដែលពួកគេអាចជាផ្នែកមួយនៃការអនុវត្តការដកហូតដីធ្លីដើម្បីនាំមកនូវការផ្តោតសំខាន់ទៅលើទិដ្ឋភាពដែលត្រូវបានគេបំបាត់ចោលដែលជារឿយៗ វាជាផ្នែកសំខាន់នៃជីវិតសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជានៅតាមជនបទជាច្រើន។
អត្ថបទបន្ទាប់គឺជាការដកស្រង់ចេញពីគម្រោងស្រាវជ្រាវរបស់ពួកយើង ដែលបង្ហាញពីការរកឃើញទាក់ទងនឹងព្រលឹងនិងហេតុដូចម្ដេចបានជាពួកគេជាផ្នែកមួយនៃជម្លោះនៅប្រាសាទព្រះវិហារ។ ហេតុដូច្នេះហើយគោលបំណងសំខាន់នៃគម្រោងស្រាវជ្រាវនេះនឹងត្រូវបានលើកឡើង ឧទាហរណ៍ដូចជាស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននៃបទបញ្ជាគ្រប់គ្រងដី។ ប៉ុន្តែយើងនឹងពិភាក្សាបន្ថែមទៀតនៅក្នុងនិក្ខេបបទខាងមុខ។ លើសពីនេះទៅទៀត អត្ថបទនេះមិនមានគោលបំណងធ្វើឱ្យមានមនោសញ្ចេតនាទាក់ទងទៅនឹងទំនៀមទម្លាប់នៅជុំវិញព្រលឹងនៃប្រជាជនគួយ ដែលយើងជួបប្រទះនោះទេ ប៉ុន្តែដើម្បីផ្តល់នូវការយល់ដឹងអោយកាន់តែច្បាស់អំពីសក្ដានុពលនៃដីសម្បទានដែលជារឿយៗនោះមិនត្រូវបានគេអើពើ។ ប្រសិនជាយើងនិយាយអោយត្រង់ចំនុចតែម្ដងនោះ ព្រលឹងនៅក្នុងទស្សនៈវិស័យនៃវប្បធម៌អឺរ៉ុបត្រូវបានគេច្រានចោលហើយចាត់ទុកគ្រាន់តែជាជំនឿតែប៉ុណ្ណោះ។ ហេតុដូច្នេះហើយ ដើម្បីបង្ក្រាបជម្លោះដែលមានអំណាចគ្រប់ដណ្ដប់នេះ តម្រូវឱ្យយើងមើលឃើញមនុស្ស ថាជាអ្នកដើរតួនយោបាយមួយ។ វាជាការសំខាន់ណាស់ក្នុងការមើលទៅកាន់តែជិតទៅលើឧទាហរណ៍ដូចជាការសម្ដែងរបស់តួអង្គមួយនៅក្នុងពិធីបុណ្យផ្សេងៗ ដែលត្បាញអមនុស្សជាមួយនឹងមនុស្សបញ្ចូលគ្នា។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយគោលបំណងរបស់ខ្ញុំក្នុងអត្ថបទនេះគឺមិនមែនដើម្បីជជែកតវ៉ាឬប្រឆាំងនឹងអត្ថិភាពនៃព្រលឹងទេតែដើម្បីបំភ្លឺលើឥរិយាបថរបស់តួអង្គមនុស្សដែលឆ្លើយតបទៅនឹង តួអង្គអមនុស្សហើយនិងការចូលរូបឬវិញ្ញាណទាក់ទងនឹងការបណេ្ដញចេញពីដីធ្លី។
ជម្លោះ - ការកំណត់ដំណាក់កាល
កាលពីជិត៥ឆ្នាំមុន ជម្លោះរវាងអ្នកភូមិជនជាតិភាគតិចគួយនិងក្រុមហ៊ុនបងប្អូនស្រីចិនចំនួន៥ក្រុមហ៊ុនដែលមាននៅគ្រប់សាខាឧស្សាហកម្មស្ករហេងហ្វូទូគ្រុបនៅភាគខាងជើងនៃខេត្តព្រះវិហារមានភាពធ្ងន់ធ្ងរឡើងៗ នៅពេលដែលសម្បទានិកបានចាប់ផ្តើមកំណត់ព្រំដែនតំបន់ដែលពួកគេបានទទួល។ អ្នកភូមិគួយបានរស់នៅនិងធ្វើកសិកម្មនៅលើដីនេះជាយូរយាណាស់មកហើយដែលឥឡូវនេះត្រូវបានគេចាត់ទុកជាដីឯកជន យោងទៅតាមគោលការណ៍បុរាណនៃសិទ្ធិផលុបភោគដែលអនុញ្ញាតឱ្យអ្នករាល់គ្នាទាមទារនិងជម្រះដីព្រៃដែលមិនមានការទាមទារដោយមានការយល់ព្រមពីសហគមន៍មូលដ្ឋាន។ ទំនៀមទម្លាប់នេះបានអនុញ្ញាតឱ្យសមាជិកក្នុងភូមិទទួលបានដីធ្លី ឧទាហរណ៍បន្ទាប់ពីរៀបការហើយពួកគេនឹងសាងសង់ផ្ទះរបស់ពួកគេហើយរៀបចំដីសម្រាប់ធ្វើកសិកម្ម។ ការអនុវត្តនេះផ្អែកលើការយល់ដឹងថាព្រៃឈើគឺជាធនធានរួមគ្នាដែលគ្រប់គ្រងដោយម្ចាស់ព្រលឹងវិញ្ញាណដែលយើងហៅថាអ្នកតា៤ ដែលអ្នកស្រុកត្រូវសុំការអនុញ្ញាត។
“លោកអាំងបានអះអាងថាអ្នកតាគឺជាចំណុចសំខាន់នៃកម្លាំងថាមពលឬបាតុភូតដែលភ្ជាប់ក្រុមមួយដូចជាសហគមន៍ភូមិជាមួយនឹងដី។ អ្នកតារលាយចូលទៅក្នុងដី ហើយបើពាក្យក្នុងស្រុកយើងហៅថាគឺប្រធានធំនៃដីដែលយើងហៅថាម្ចាស់ទឹក ម្ចាស់ដី។ ពាក្យនេះក៏ត្រូវបានប្រៀបធៀបក្នុងករណីប្រជាជននៅក្នុងស្រុកចាត់ទុកថាជាជីដូនជីតាដែលមានកិត្ដិយសហើយ ជាមួយព្រះមហាក្សត្រថាជាអាណាព្យាបាលនៃនគររបស់ព្រះអង្គ និងជាមួយព្រះពុទ្ធថាជាបព្វជិត”។៥
នៅសព្វថ្ងៃនេះប្រជាជនកម្ពុជានៅតាមជនបទជាច្រើននាក់នៅតែប្រកាន់យកនូវប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីដែលត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងគំនិតដែលថាពួកគេអាចធ្វើស្រែចំការទៅលើគ្រប់ដីដែលពួកគេមាន។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយនៅក្នុងបរិបទដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចខ្នាតធំនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទាមទារថាដីធ្លីត្រូវបានដឹងឮតែនៅពេលដែលមានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីជាផ្លូវការប៉ុណ្ណោះ ដែលប្រជាជនភាគច្រើនមិនមាននៅខេត្តព្រះវិហារ។ ពាក្យបណ្ដឹងដែលផ្អែកលើប្រព័ន្ធទំនៀមទម្លាប់មិនអាចធានាសុវត្ថិភាពដីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋបានទេដោយវាបន្សល់ទុកផ្នែកធំមួយនៃប្រជាជននៅតាមជនបទនៅក្នុងបរិយាកាសមួយដែលគ្មានសុវត្ថិភាព។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៥មក ជាមួយនឹងការកើនឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ២០១០ទៅដល់២០១១ ភាគច្រើននៃដីសម្បទានដែលទទួលបានពីរដ្ឋត្រូវបានផ្ដល់ជាប័ណ្ណកម្មសិទិ្ធដីធ្លី។ ការផ្ទេរដីធ្លីខ្នាតធំទាំងនេះ ឧទាហរណ៍ដូចជាដំណាំកៅស៊ូនិងស្ករ និងការបោះបង់ចោលកម្មសិទ្ធិដីធ្លីជាផ្លូវការបានធ្វើឱ្យកាន់តែមានភាពតឹងតែងខ្លាំងថែមទៀតដល់ការរឹបអូសយកដីឯកជននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានិងបង្កឱ្យមានជម្លោះហើយបាននាំឱ្យមានការពុះដីចែកគ្នា។ ទោះបីជាការទាមទារដីធ្លីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋពឹងផ្អែកលើមូលដ្ឋាននៃសិទ្ធិកាន់កាប់តាមទំនៀមទំលាប់ មិនធានាដល់សិទ្ធិកាន់កាប់របស់ខ្លួនក៏ដោយ ក៏ប្រជាជនកម្ពុជាជាច្រើននៅតែបន្តគ្រប់គ្រងដីធ្លីរបស់ពួកគេក្នុងលក្ខណៈក្រៅផ្លូវការដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាទំនៀមទម្លាប់ ដោយសារតែប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងដីធ្លីថ្នាក់ជាតិមិនបានបំពេញកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនក្នុងសិទ្ធិកាន់កាប់ជាផ្លូវការ។
នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះដោយសារតែគ្មានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីរឹងមាំ យើងមានតែវិធីពីរដើម្បីចុះបញ្ជីដីធ្លី។ នោះគឺការចរចារម្ដងម្កាលដែលយោងទៅតាមច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ១៩៩២ដែលក្នុងនោះបានបញ្ជាក់ថាកសិករអាចដាក់ពាក្យសុំធ្វើប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិហើយនិងជាប្រព័ន្ធចរចារមួយដែលត្រូវបានអនុវត្តចាប់តាំងពីមានច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ២០០១ក្រោមគ្រោងការណ៍ LMAP ដែលបានផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិនៅក្នុងតំបន់កំណត់ទាំងនោះ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងទាំងពីរនេះត្រូវបានគេរិះគន់ដោយសារតែមានតម្លៃថ្លៃខ្លាំងពេក ការិយាធិបតេយ្យហួសហេតុពេកហើយមិនបានផ្តល់ព័ត៌មានគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការចុះបញ្ជីដីធ្លីឬដើម្បីកំណត់អាទិភាពតំបន់ដោយចៀសវាងជម្លោះដីធ្លី៦។
ការខិតខំប្រឹងប្រែងចុងក្រោយដើម្បីចុះបញ្ជីនិងដើម្បីដោះស្រាយអសន្តិសុខដីធ្លីតាមរយៈការផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លី ត្រូវបាននាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា សម្ដេច ហ៊ុន សែន ផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដោយក្នុងការផ្តួចផ្តើមនៅទូទាំងប្រទេសក្នុងឆ្នាំ២០១២គឺ ០១BB: វិធានការពង្រឹងនិងបង្កើនប្រសិទ្ធភាពនៃការគ្រប់គ្រងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច (លំដាប់០១)។ គោលបំណងទាំងពីរនៃលំដាប់លេខ០១នេះ គឺការពន្យារពេលបណ្ដោះអាសន្ន ការចាត់ថ្នាក់ឡើងវិញនិងការបន្ថយទំហំដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដើម្បីផ្តល់ដីសម្រាប់ប្រជាជននៅតំបន់ ដែលមានហានិភ័យនៃការរឹបអូសនិងទីពីរដើម្បីបញ្ជូននិស្សិតសាកលវិទ្យាល័យដែលស្ម័គ្រចិត្តហ្វឹកហាត់ខ្លីៗទៅតំបន់មួយចំនូនដើម្បីកំណត់ព្រំដែននិងវាស់វែងដីដើម្បីចេញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លី៧។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយវិធីសាស្រ្ដនេះមានភាពខ្វះខាតជាច្រើនដូចជាក្នុងការផ្តល់កម្មសិទ្ធិដីសហគមន៍ (CLTs) សម្រាប់ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចដែលមានបំណងការពារភាពជាម្ចាស់រួមដែលជាស្នូលនៃអត្តសញ្ញាណរបស់ពួកគេ។ ផ្ទុយទៅវិញលំដាប់លេខ០១បានផ្តល់កម្មសិទ្ធិដីធ្លីផ្ទាល់ខ្លួនដល់កសិករខ្នាតតូចឧទាហរណ៍នៅខេត្តព្រះវិហារដោយគំរាមកំហែងពីបាត់បង់ដីធ្លីប្រសិនបើពួកគេមិនដាក់ពាក្យសុំ ធ្វើឱ្យពួកគេលែងមានសិទ្ធិចុះបញ្ជីសម្រាប់សហគមរួមគ្នា៨។
ដោយសារលទ្ធផលនៃដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចចំនួន៥ត្រូវបានផ្តល់ឱ្យក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធហេងហ្វូអិលធីឌីនិងការមិនមានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីជាផ្លូវការនៅក្នុងស្រុកចំនួនបីនៅខេត្តព្រះវិហារ ដីព្រៃពីមុននិងដីស្រែចំការរបស់អ្នកភូមិត្រូវបានគេកម្ទេចយកដីដើម្បីដាំអំពៅដោយបន្សល់ទុកឱ្យកសិករជំនាន់ក្រោយរស់នៅដោយគ្មានដីធ្លី អ្នកភូមិត្រូវបង្ខំចិត្តធ្វើចំណាកស្រុកទៅធ្វើការនិងបំផ្លាញទីកន្លែងវប្បធម៌និងវិញ្ញាណដូចជាប្រាសាទបុរាណជាដើម។ ដោយសារតែការបង្ក្រាបរបស់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានដែលរារាំងសិទ្ធិរបស់អ្នកភូមិក្នុងការជួបប្រជុំនិងសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ ពួកសកម្មជនប្រមូលផ្តុំគ្នាជាក្រុមសំងាត់តូចៗដើម្បីតស៊ូនឹងការបាត់បង់ដីស្រែចំការ ការពារជីវភាពរស់នៅរបស់ពួកគេ វប្បធម៌និងបរិស្ថានរបស់ពួកគេ។
យោងទៅតាមមេដឹកនាំបាតុកម្មក្នុងស្រុកសោមសុងនៅក្នុងភូមិប្រមេរុ ស្រុកត្បែងមានជ័យ ចលនាតវ៉ាបានវិវឌ្ឍន៍ទៅមុខយ៉ាងខ្លាំងគឺដោយសារតែមានភាពសាមគ្គីគ្នាកាន់តែជ្រៅរវាងអ្នកភូមិដែលត្រូវលាក់ខ្លួនក្នុងព្រៃអំឡុងសម័យខ្មែរក្រហម។ ក្រៅពីការប្រកែកគ្នានៃការផ្សារភ្ជាប់សង្គម វាក៏ជារូបភាពដ៏ទាក់ទាញមួយដែលបានរួមចំណែកយ៉ាងធំធេងក្នុងការបង្កើតចលនា តវ៉ាមួយដែលព្យាយាមជ្រៀតជ្រែកនឹងការប៉ុនប៉ងរបស់ក្រុមហ៊ុនចិនក្នុងការកាន់កាប់ដីបន្ថែម ទៀត។
ដើម្បីគ្រប់គ្រងដីស្រែចំការរបស់ពួកគេឱ្យល្អប្រសើរ និងដើម្បីទប់ទល់នឹងការរឹបអូសយកដីអោយបានល្អជាងមុននោះ អ្នកភូមិបានបង្កើតជំរុំតវ៉ាចំនួនពីរនៅក្នុងព្រៃដែលមានមនុស្សពី៥ ទៅ១០នាក់កំពុងរស់នៅ។ នៅមិនឆ្ងាយពីជំរុំទីមួយប៉ុន្មានទេ អ្នកភូមិទើបតែសាងសង់រោងអ្នកតាថ្មីមួយសម្រាប់ថ្វាយបង្គំដែលមានបារមីណ៍របស់អ្នកតានៅតំបន់នោះអាចឈ្នះលើការបរិច្ចាគដើម្បីការពារការប្រើប្រាស់ដី។ ព្រលឹងអ្នកតាអាចត្រូវបានតំណាងជារូបរាងតាមរបៀបជាច្រើនឧទាហរណ៍នៅទីសក្ការៈបូជា ថ្ម ដើមឈើ បឹងឬលក្ខណៈពិសេសផ្សេងទៀតនៃទេសភាព។ ចាប់តាំងពីពេលក្រុមហ៊ុននេះបានមកដល់ អ្នកស្រុកបានចោទសួរសមត្ថភាពរបស់អ្នកតាក្នុងការការពារដីធ្លីរបស់ពួកគេ។ ហេតុដូច្នេះហើយពួកគេបានធ្វើការពិគ្រោះយោបល់ ដោយការចូលរូបដែលអាចឱ្យប្រជាជនក្នុងសហគមន៍សួរសំណួរបាននិងបញ្ចេញកង្វល់របស់ពួកគេ។អ្នកភូមិចាត់ទុកថាវិញ្ញាណជាតួអង្គសង្គមម្នាក់ដែលជាផ្នែកមួយនៃជម្លោះ។ ជាថ្មីម្តងទៀតចំណុចនៅទីនេះគឺមិនមែនធ្វើការវិនិច្ឆ័យថាតើព្រលឹងពិតជាមានពិតប្រាកដមែនឬអត់ទេប៉ុន្តែដើម្បីធ្វើការវិនិច្ឆ័យឥរិយាបថរបស់តួអង្គមនុស្សដែលឆ្លើយតបទៅ នឹងតួអង្គអមនុស្ស។ ដើម្បីបំភ្លឺឱ្យបានច្បាស់ពីរបៀបដែលពិភពព្រលឹងត្រូវបានជាប់ទាក់ទងទៅនឹងពិភពរូបវន្តដូចដែលបានបង្ហាញដោយការសំដែងពីឥរិយាបថរបស់មនុស្ស វាអាចមាន ប្រយោជន៍ក្នុងការគូរ គំនិតនៃហាប៊ីទុស(Habitus) របស់ព្យែរប៊ឺឌីយូ (Pierre Bourdieu)។
ហាប៊ីទុស(Habitus)អាចត្រូវបានពិពណ៌នាថាជាការចងចាំស្មុគស្មាញមួយ វាសំដៅទៅលើការបញ្ចួលគ្នានៃបទពិសោធន៍សង្គម។ វាជាសំណុំនៃការរៀបចំដូចជាការយល់ដឹងរួមគ្នា ការទទួលបានចំណេះដឹងពីបទពិសោធន៍ និងគ្រោងការណ៍សកម្មភាពដែលគាំទ្រដល់ការអនុវត្តប្រចាំថ្ងៃនៃបុគ្គលដែលត្រូវបានបង្កឡើងនៅក្នុងស្ថានភាពស្រដៀងគ្នា៩
ចំពោះលោកប៊ឺឌីយូ គោលគំនិតនៃហាប៊ីទុសត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់យ៉ាងស្មុគស្មាញជាមួយនឹងរចនាសម្ព័ន្ធសង្គមនៅក្នុងផ្នែកជាក់លាក់មួយហើយវាមានសារៈសំខាន់ចំពោះការវិភាគសង្គមវិទ្យានៃសង្គមមួយ។ ភាពជាក់ស្តែងយោងទៅតាមលោកប៊ឺឌីយូគឺជាគំនិតសង្គមមួយ ដើម្បីរស់នៅគឺ រស់នៅក្នុងសង្គមហើយអ្វីដែលពិត នោះគឺអ្វីដែលទាក់ទងជាមួយអ្វីៗដែលនៅជុំវិញខ្លួនយើង។១០
មុខងារពីរនៃហាប៊ីទុសគឺ វាតំណាងឱ្យមួយផ្នែករចនាសម្ព័ន្ធខាងក្រៅដែលធ្វើអោយទៅជាផ្ទៃក្នុងនៅក្នុងសំនុំមួយនៃអារម្មណ៍ផ្លូវចិត្តរបស់មនុស្សដោយបុគ្គលមួយៗ(Opus operatum) និងម៉្យាងទៀតគឺវារៀបចំនិងការយល់ដឹងអំពីការអនុវត្តផងដែរដូចជារចនាសម្ព័ន្ធរបស់ខ្លួនឯង(modus operandi)១១។ ហេតុដូច្នេះអន្តរកម្មប្រចាំថ្ងៃជាមួយពួកគេគឺជាផ្នែកមួយនៃការរៀបចំរបស់ប្រជាជនគួយ (Opus operatum) ដែលត្រូវបានបកប្រែទៅជាការរៀបចំអនុវត្តន៍ប្រចាំថ្ងៃតាមរយៈឥរិយាបថនិងសកម្មភាព (modus operandi)។ នៅក្នុងផ្នែកនេះអ្នកសម្របសម្រួលរបស់យើងបានចាត់ទុកព្រលឹងវិញ្ញាណជាតួអង្គសង្គមដែលជាផ្នែកមួយនៃបណ្តាញទំនាក់ទំនងដែលធ្វើឱ្យពួកគេយល់ទៅតាមទ្រឹស្ដីប៊ូឌីយូ "ពិត"។
ឥរិយាបថរបស់មនុស្សនិងវិញ្ញាណ
ចាប់តាំងពីក្រុមហ៊ុនចិនបានចូលមក អ្នកភូមិជាច្រើនបានបាត់បង់ដីស្រែចំការ ដូច្នេះពួកគេ រស់នៅក្នុងភាពភ័យខ្លាចដោយសារគ្មានដីធ្លីនិងការបាត់បង់ជីវភាពរបស់ពួកគេដែលបន្សល់ ទុកឱ្យពួកគេរស់នៅក្នុងពិភពលោកដែលគ្មានការការពារ។ ការសង្កេតមួយនៅក្នុងផ្នែកនេះគឺឧទាហរណ៍ដូចជាការបង្ហាញពីការខកចិត្តរបស់អ្នកផ្តល់ព័ត៌មានខ្លះរបស់យើងដែលគាត់បានសង្ឃឹមថានឹងមានការការពារពីសំណាក់អ្នកតាប៉ុន្តែបានបាត់បង់ដីរបស់ពួកគេទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនមួយទៅវិញ។ វាត្រូវបានគេសន្មត់ថាអារម្មណ៍នៃការបោះបង់ចោលដោយរាជរដ្ឋាភិបាលឬ "ឪពុកម្តាយរបស់ពួកគេ" - ត្រូវបានបំពេញបន្ថែមនិងការពង្រឹងការយល់អំពីភាពគ្មានអំណាចរបស់អ្នកតាដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងជាមួយនឹងម៉ាស៊ីនធំៗរបស់ក្រុមហ៊ុន។ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំភូមិមួយ បុរសខ្លះដែលស្រវឹងយ៉ាងខ្លាំងបាននិយាយពីចិត្តរបស់ពួកគេហើយបានហៅអ្នកតាម្នាក់ថាជាមនុស្សកំសាកម្នាក់ព្រោះ គាត់បានប្រាប់ពួកគេថាគាត់នឹងរត់គេចពីការជីកសួរអំពីភាពភ័យខ្លាចនៃការយកដីនិងចំណាកស្រុកដោយមានចបជីកមួយ។
មិនត្រឹមតែព្រលឹងទេដែលខ្លាចនិងគ្មានអំណាចក្នុងការប្រឈមមុខទៅនឹងម៉ាស៊ីនធំៗរបស់ក្រុមហ៊ុនទាំងនោះទេ ពួកគេក៏ងាយទទួលសំណូកនិងមានភាពលោភលន់ដែរ។ អ្នកផ្តល់ព័ត៌មានរបស់យើងនៅផ្នែកនេះបានពិពណ៌នាអំពីព្រលឹងនិងមនុស្សមានសារៈសំខាន់ដូចគ្នាបើយើងនិយាយអំពីឥរិយាបថ។ ដើម្បីបំភ្លឺអំពីចំណុចនេះអ្នកភូមិបានប្រាប់យើងអំពីឥរិយាបថដែលគួរអោយស្អប់ខ្ពើមរបស់អ្នកតាដែលបានផ្លាស់ប្តូរភាគីមកជួយក្រុមហ៊ុនចិនវិញ។ ក្នុងអំឡុងពេលពិធីបុណ្យចូលរូបអ្នកភូមិបានដឹងពីបញ្ហានេះនៅពេលដែលពួកគេបានសួរទៅកាន់អ្នកតាថាហេតុអ្វីបានជាគាត់មិនបានជួយពួកគេ ឧទាហរណ៍ដោយការរារាំងក្រុមហ៊ុនមិនឱ្យយកដីរបស់ពួកគេ។ ចម្លើយដែលពួកគេទទួលបានពីអ្នកតានោះគឺធ្វើអោយពួកគេឆ្ងល់។តាមតែខ្ញុំដឹង ក្រុមហ៊ុនចិនបានផ្តល់នូវការផ្តល់ជូនច្រើនជាងអ្វីដែលអ្នកភូមិបានធ្វើទៅទៀត។ អ្នកស្រីសុងបានប្រៀបធៀបអាកប្បកិរិយារបស់ព្រលឹងទៅនឹងក្មួយប្រុសរបស់គាត់ដែលបានលក់ដីរបស់គាត់ទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនហើយឥឡូវនេះធ្វើការឱ្យពួកគេ។ ទំនាក់ទំនងរបៀបនេះអាចពិពណ៌នាបានថាព្រលឹងជាអង្គភាពមួយដែលមានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នាទៅនឹងមនុស្សដូចជាការលោភលន់និងភាពក្លាហានក្នុងការប្រព្រឹត្តអំពើក្បត់ជាតិ។ ដូច្នេះការគាំទ្រខាងសីលធម៌អាចយកមកប្រើប្រាស់នៅក្នុងទំនាក់ទំនងមនុស្សនិងអមនុស្សបាន។
ដើម្បីទទួលបានការគាំទ្រពីព្រលឹង ដើម្បីស្វែងយល់អំពីអនាគតរបស់ពួកគេនិងដើម្បីដាក់បណ្តាសាក្រុមហ៊ុនចំនួនប្រាំនៅក្នុងស្រុកទាំងបីនេះ អ្នកភូមិបានជួបជុំគ្នានៅថ្ងៃទី២៣ ខែកុម្ភៈ។ នៅក្នុងនីតិវិធីនេះ ដំណាក់កាលទាំងបីនៃពិធីលងអ្នកតា ត្រូវបានប្រារព្ធនៅស្រុកត្បែងមានជ័យដែលមានព្រលឹង៤ផ្សេងគ្នាចូលរូបស្រ្ដីមា្នក់។ ដើម្បីទទួលបានការគាំទ្រម្ដងទៀតពីអ្នកតានិងដើម្បីដកក្រុមហ៊ុនពីដីរបស់ពួកគេ អ្នកភូមិបានសែនក្បាលជ្រូក កូនជ្រូកទាំងមូលមួយ ផ្លែឈើ ប្រាក់និងរបស់ផ្សេងៗជាច្រើនទៀត។ ក្នុងអំឡុងពេលប្រារព្ធពិធីនេះអ្នកភូមិបានទទួលចម្លើយដូចគ្នាពីព្រលឹងទាំងអស់ថាជម្លោះនេះនឹងមិនចប់ឆាប់ៗទេហើយពួកគេនឹងត្រូវបន្តមានភាពរឹងមាំតទៅទៀត។ បន្ទាប់ពីពិធីចប់សព្វគ្រប់ហើយ ចម្លើយទៅនឹងសំណួររបស់យើងថាតើពាក្យរបស់ព្រលឹងបានផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមដល់អ្នកនាងមែនឬទេ អ្នកនាងសុងបានឆ្លើយថា "ទេ"។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយពិធីដាក់បណ្ដាសានេះអាចត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាពិធីសម្រាប់បញ្ចេញកំហឹងរបស់អ្នកភូមិដែលជាធម្មតាពួកគេនិយាយគ្នាជាលក្ខណៈឯកជន។ នៅទីនេះព្រលឹងត្រូវបានគេស្នើសុំឱ្យដាក់បណ្តាសាក្រុមហ៊ុនចិន អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងប្រជាជនដែលបង្ហាញដីរបស់ពួកគេទៅក្រុមហ៊ុន។ អ្នកភូមិបានដាក់បណ្ដាសា ឧទាហរណ៍ដូចជារន្ទះបាញ់ ក្លាយជាខ្មោចអនាថា និងស្លាប់៧ជំនាន់។
ព្រលឹងរបស់អ្នកតាក៏ដើរតួសំខាន់ដែរក្នុងការអះអាងរបស់ភាគីពាក់ព័ន្ធនៃស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននិងការប្រាថ្នាចង់បានរបស់អ្នកភូមិ ជាពិសេសនៅពេលដែលពួកគេពឹងផ្អែកពាក្យបណ្តឹងដីធ្លីលើព្រលឹង ឧទាហរណ៍ដូចជាដើម្បីការពារកន្លែងស័ក្ដសិទ្ធដូចជាបឹង ឬព្រៃសំរាប់បន់ស្រន់។ កន្លែងទាំងនេះប្រមូលផ្តុំការតស៊ូខ្លាំងជាងការបាត់បង់ដីស្រែចំការឬព្រៃ "ធម្មតា"។ នៅជិតភូមិសំរោង អ្នកភូមិជាច្រើនបានបោះជំរុំអស់ពេលពីរបីយប់នៅពេលដែលសហគមន៍ព្រលឹងព្រៃឈើត្រូវបានគំរាមកំហែងដោយការឈូសឆាយដោយឡានត្រាក់ទ័រ។ ទោះបីជាអ្នកភូមិតវ៉ាដោយសន្តិវិធីក៏ដោយ ហេតុការណ៍ត្រូវបានកត់ត្រាទុកនៅពេលដែលបុគ្គលិករបស់ក្រុមហ៊ុនម្នាក់បានគំរាមគំហែងប្រើអំពើហឹង្សា។ ករណីមួយត្រូវបានគេថតវីដេអូនិងចែកចាយនៅលើហ្វេសប៊ុកដែលបង្ហាញថាបុគ្គលិកនោះកាន់ដំបងដ៏ធំមួយ។ ការគំរាមកំហែងដោយប្រើកងកម្លាំងនេះនិងការប្រើល្បិចគំរាមកំហែងនាពេលអនាគតបង្កើតជាបរិយាកាសភ័យខ្លាចមួយចំពោះអ្នកភូមិជាច្រើន។ អ្នកផ្តល់ព័ត៌មានរបស់យើងបានរាយការណ៍ថាពួកគេភ័យខ្លាចនឹងត្រូវជាប់គុកឬស្លាប់ពីព្រោះតែដើម្បីការពារដីស្រែរបស់ពួកគេដូច្នេះហើយបានជាពួកគេលក់ដីរបស់ពួកគេឬមិនបានចូលរួមក្នុងការតវ៉ា។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយអ្នកភូមិប្រហែល៨០នាក់បានជួបជុំគ្នាកាលពីខែកុម្ភៈដើម្បីដាក់បណ្ដាសាដល់ក្រុមហ៊ុនចិននិងដើម្បីអធិស្ឋានទៅកាន់អ្នកតា។ មេដឹកនាំតវ៉ាម្នាក់នៅភូមិព្រាមលោក ថោង សុតបានថ្លែងថា៖
“បងប្អូនប្រុសស្រី ម្តាយនិងឪពុកទាំងអស់ យើងមកទីនេះនៅក្នុងថ្ងៃនេះគឺដើម្បីអបអរសាទរពិធីបុណ្យលងអ្នកតា។ អាជ្ញាធរក្នុងតំបន់មួយចំនួនបានចោទប្រកាន់យើងថាការរៀបចំពិធីបុណ្យនេះជាព្រឹត្តិការណ៍មួយដែលមានគោលបំណងប្រឆាំងនឹងពួកគេ។ វាគួរឱ្យអស់សំណើចណាស់! យើងមិនប្រឆាំងនឹងនរណាម្នាក់ឡើយ។ ពួកយើងជាជនជាតិដើមភាគតិចហើយនេះជាប្រពៃណីនិងវប្បធម៌របស់យើងដែលជាប្រជាជនគួយ។ ពិធីនេះត្រូវបានប្រារព្ធឡើងតាំងពីជំនាន់បុព្វបុរសរបស់យើងហើយវាជាកេរ្តិ៍មរតកយើងដែលជាជំនាន់ថ្មីនៃជនជាតិដើមគួយ។
លើសពីនេះទៀតតំបន់ព្រៃនេះត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ [ ... ] (លោកសូយ៉ារ៉ាតំណាងរដ្ឋាភិបាល) លោកបានប្រកាសប្រាប់អភិបាលខេត្តនិងក្រុមហ៊ុនកុំឱ្យឡោមព័ទ្ធតំបន់នេះដោយសារតែទួលកន្សែងគឺជាភូមិបុរាណមួយដែលមានប្រាសាទនិងដីស្រែចំការ។ លោកសូយ៉ារ៉ាក៏បាននិយាយជាមួយខ្ញុំហើយបានប្រាប់ខ្ញុំឱ្យមើលថែរក្សាតំបន់នេះដើម្បីថែរក្សាដីរបស់យើង។ លោកក៏បានជម្រាបជូនអភិបាលខេត្តនិងអាជ្ញាធរដែនដីដូចជាលោកឌីនិងលោកចាន់ អំពីតំបន់ការពារនេះដែរ។ ដូច្នេះអ្វីដែលយើងកំពុងធ្វើនៅពេលនេះគឺស្របតាមច្បាប់និងប្រពៃណីរបស់យើង។ វាមិនប្រឆាំងនឹងច្បាប់ឬអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានទេ។ ខ្ញុំសូមអស់យោបល់ អរគុណបងប្អូនប្រុសស្រី។ "
ជាក់ស្តែងនៅក្នុងសុន្ទរកថានេះគឺជាការធ្វើស្របច្បាប់នៃការតវ៉ាខាងព្រលឹងដែលជាយុត្តិកម្មនៃពិធីនោះដោយបង្ហាញថាសិទ្ធិទទួលបានប្រពៃណីនិងការអះអាងខាងព្រលឹងគឺជាផ្នែកសំខាន់មួយនៃការតស៊ូរបស់ពួកគេសម្រាប់ដីធ្លី។
១សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចគឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងរយៈពេលវែងរវាងរាជរដ្ឋាភិបាលនិងសម្បទានិកដែលអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកទទួលផលអាចសម្អាតដីដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មកសិកម្ម។
២ Beban et al. (2017)
៣ Following a relational political ecology approach (see Münster & Poerting (2016))
៤ Work & Beban (2016); Guillou (2006)
៥ Work (no date)
៦ Sekiguchi & Hatsukano (2013); Grimsditch et al. (2012)
៧ Work & Beban (2016)
៨ See Vize & Hornung (2013); CCHR (2016); Milne (2013)
៩ Boike (2016: 87); Blasius & Schmitz (2013: 201)
១០ Hawthorn (2017)
១១ Lenger et al. (2013: 19f)
Beban, A., So, S., & Un, K. (2017). From Force to Legitimation: Rethinking Land Grabs in Cambodia. Development and Change, 48(3), 590-612.
Blasius, J., & Schmitz, A. (2013). Sozialraum-und Habituskonstruktion Die Korrespondenzanalyse in Pierre Bourdieus Forschungsprogramm. In Pierre Bourdieus Konzeption des Habitus (pp. 201-218). Springer Fachmedien Wiesbaden.
Rehbein, B. (2016). Die Soziologie Pierre Bourdieus. Konstanz: UVK Verlagsgesellschaft.
CCHR (2016) Access to Collective Land Titles for Indigenous Communities in Cambodia. http://preylang.net/download/reports/2016_02_11_CCHR_Report_Access_to_C…
Grimsditch, M., Leakhana, K., & Sherchan, D. (2012). Access to Land Title in Cambodia: A Study of Systematic Land Registration in Three Cambodian Provinces and the Capital. In Phnom Penh: NGO Forum on Cambodia.
Guillou, A. Y. (2006). The question of land in Cambodia: Perceptions, access, and use since de-collectivization. Moussons. Recherche en sciences humaines sur l’Asie du Sud-Est, (9-10), 299-324.
Hawthorn, K. (2017). Outline the concepts of habitus and social field in Bourdieu’s Sociology. How valuable are these concepts for the sociological analysis of social life? https://kirstyahawthorn.wordpress.com/sociology-2/outline-the-concepts-…
Hawthorn, K. (2017). Outline the concepts of habitus and social field in Bourdieu’s Sociology. How valuable are these concepts for the sociological analysis of social life? https://kirstyahawthorn.wordpress.com/sociology-2/outline-the-concepts-…
Lenger, A., Schneickert, C., & Schumacher, F. (2013). Pierre Bourdieus Konzeption des Habitus. In Pierre Bourdieus Konzeption des Habitus (pp. 11-41). Springer Fachmedien Wiesbaden.
Milne, S. (2013). Under the leopard's skin: Land commodification and the dilemmas of Indigenous communal title in upland Cambodia. Asia Pacific Viewpoint, 54(3), 323-339.
Münster, D., & Poerting, J. (2016). Land als Ressource, Boden und Landschaft: Materialität, Relationalität und neue Agrarfragen in der Politischen Ökologie. Geographica Helvet-ica, 71(4), 245-257.
Sekiguchi, M., & Hatsukano, N. (2013). Land con?icts and land registration in Cambodia. Land and Post-Conflict Peacebuilding, 437.
Vize, J., & Hornung, M. (2013, April). Indigenous peoples and land titling in Cambodia: A study of six villages. In presentation at the Annual World Bank Conference on Land Poverty (pp. 8-11).
Work, C. (no date). Neak Ta Spirits of a Cambodian Village: New Research into Current Practice. Available at: https://www.academia.edu/27650892/Neak_Ta_Spirits_of_a_Cambodian_Villag…
Work, C., & Beban, A. (2016). Mapping the Srok: the mimeses of land titling in Cambodia. SOJOURN: Journal of Social Issues in Southeast Asia, 31(1), 37-80.
